ایا برای مهریه باید مالیات پرداخت شود؟ بررسی جامع قانون جاری و طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه

در حال حاضر (سال های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴)، مهریه در ایران مشمول مالیات مستقیم نمی شود و از پرداخت آن معاف است. با این حال، طرحی با عنوان «مالیات بر مهریه» در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است که در صورت تصویب نهایی و اجرایی شدن، می تواند این وضعیت را تغییر دهد و برای مهریه های با تعداد سکه مشخص یا معادل ریالی معین، مالیات در نظر بگیرد.

مهریه به عنوان یک حق مالی اساسی برای زن در عقد نکاح، همواره مورد توجه نظام حقوقی کشور بوده است. با تغییرات اقتصادی و اجتماعی، مباحثی پیرامون ابعاد مالی و قانونی آن، از جمله شمول یا عدم شمول مالیات بر مهریه، مطرح شده است. این موضوع به ویژه برای زوجین در آستانه ازدواج، تازه عروس و دامادها، و حتی حقوق دانان و سردفتران ازدواج، ابهامات و پرسش های فراوانی ایجاد کرده است.

هدف از این مقاله، ارائه یک تحلیل دقیق و به روز از وضعیت قانونی مالیات مهریه در ایران است. در ادامه به بررسی مفاد قوانین جاری، جزئیات طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، دلایل و اهداف مطرح شدن آن، نحوه محاسبه احتمالی، مسئولیت پرداخت، و همچنین دیدگاه های موافقان و مخالفان این طرح خواهیم پرداخت تا مخاطبان محترم به درک جامع و روشنی از این موضوع مهم دست یابند و ابهامات احتمالی برطرف شود.

وضعیت فعلی مالیات مهریه در ایران: معافیت قانونی

آیا مهریه در حال حاضر مشمول مالیات است؟ (پاسخ قاطع: خیر)

طبق قوانین و مقررات جاری در جمهوری اسلامی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی که به موجب عقد نکاح دائم یا موقت به مالکیت زن در می آید، مشمول مالیات مستقیم نیست. این معافیت ریشه در ماهیت حقوقی مهریه دارد؛ مهریه یک بدهی و تعهد مالی است که مرد به زن خود می پردازد و ماهیت درآمدی به معنای کسب سود از فعالیت اقتصادی یا سرمایه گذاری ندارد.

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه را به محض وقوع عقد، حق زن دانسته و زن می تواند هرگونه تصرفی در آن داشته باشد. در قانون مالیات های مستقیم نیز هیچ ماده یا تبصره ای به صراحت مهریه را مشمول مالیات ندانسته است. این بدان معناست که تا زمانی که قانون جدیدی به تصویب نرسیده و اجرایی نشود، دریافت مهریه توسط زن، چه به صورت کامل و چه به صورت اقساط، نیازی به پرداخت مالیات ندارد.

تمایز مهریه از سایر تعهدات مالی و مالیات های مرتبط

گاهی اوقات به دلیل ماهیت مالی مهریه و ارتباط آن با اموال مختلف، ابهاماتی در خصوص شمول مالیات بر آن ایجاد می شود. ضروری است بین خودِ مهریه و برخی معاملات یا درآمدهای اتفاقی که ممکن است با موضوع مهریه تلاقی داشته باشند، تمایز قائل شد.

مالیات بر درآمد اتفاقی

برخی این تصور را دارند که مهریه ممکن است مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی شود. مالیات بر درآمد اتفاقی به درآمدهایی تعلق می گیرد که به طور غیرمترقبه و بدون قصد قبلی تحصیل شوند، مانند جوایز بانکی یا پاداش های خاص. اما مهریه، پیش از ازدواج و به عنوان یک شرط و تعهد در عقدنامه تعیین می شود و ماهیت آن کاملاً متفاوت از درآمد اتفاقی است. مهریه حاصل یک قرارداد مالی مشخص در چارچوب عقد نکاح است و نه یک درآمد غیرمترقبه. بنابراین، به خود مهریه، مالیات بر درآمد اتفاقی تعلق نمی گیرد، مگر در موارد بسیار نادر و غیرمتعارف که مهریه با هدف کسب سود تجاری و خارج از عرف یک قرارداد خانوادگی تعیین و دریافت شود که در عمل چنین مواردی در نظام قضایی کشور مطرح نمی شود.

مالیات نقل و انتقال (در صورت انتقال ملک یا خودرو)

چنانچه مهریه به صورت ملک، خودرو یا سایر اموال منقول یا غیرمنقول تعیین شده باشد و این اموال از سوی مرد به زن منتقل شوند، مالیاتی که در این مرحله پرداخت می شود، مالیات نقل و انتقال دارایی است، نه مالیات بر خودِ مهریه. این مالیات به نقل و انتقال هر نوع دارایی تعلق می گیرد و یک تکلیف قانونی مستقل است که فارغ از علت انتقال (چه بابت مهریه باشد و چه خرید و فروش عادی)، از سوی انتقال دهنده (زوج) باید پرداخت شود. به عبارت دیگر، این مالیات بر «معامله» و «انتقال» دارایی وضع می شود، نه بر «حق» مهریه.

مالیات بر خرید و فروش سکه

اگر مهریه به صورت سکه تعیین و به زن پرداخت شود و زن پس از دریافت سکه ها، اقدام به خرید و فروش تعداد زیادی از آن ها در بازار کند به شکلی که این فعالیت، جنبه تجاری و کسب درآمد پیدا کند، سود حاصل از این معاملات ممکن است مشمول مالیات بر عملکرد (در صورت احراز فعالیت اقتصادی مستمر) یا در آینده مشمول مالیات بر عایدی سرمایه (در صورت تصویب و اجرایی شدن این نوع مالیات) شود. اما این مالیات نیز به سود حاصل از «فروش سکه ها» تعلق می گیرد، نه به «اصل مهریه» که به عنوان یک حق مالی به زن تعلق گرفته است. بنابراین، نباید مالیات بر خرید و فروش سکه را با مالیات بر مهریه اشتباه گرفت؛ این دو مفهوم از یکدیگر متمایزند.

حق ثبت مهریه

حق ثبت مهریه یک هزینه اداری است که در زمان ثبت عقد نکاح در دفاتر اسناد رسمی از زوجین دریافت می شود. این مبلغ، هزینه ای بابت خدمات ثبتی و دفتری است و با ماهیت مالیات بر مهریه که هدف آن کسب درآمد برای دولت و تنظیم گری اقتصادی است، کاملاً تفاوت دارد. حق ثبت مهریه مبلغی ثابت یا درصدی بسیار اندک از مبلغ مهریه است که برای انجام تشریفات قانونی و ثبت رسمی عقد دریافت می شود و نباید آن را به عنوان مالیات بر مهریه تلقی کرد.

طرح مالیات بر مهریه: رویکردی نوین و در دست بررسی

در سال های اخیر، موضوع «مالیات بر مهریه» به عنوان یک طرح پیشنهادی در محافل قانون گذاری و رسانه ای ایران مطرح شده است. این طرح با هدف ساماندهی وضعیت مهریه و حل برخی چالش های اجتماعی و قضایی مرتبط با آن، به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است. درک دقیق ضرورت ها، اهداف و سیر تاریخی این طرح، برای آگاهی عموم جامعه و متخصصان حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است.

ضرورت ها و اهداف مطرح شدن طرح مالیات بر مهریه

طراحان طرح مالیات بر مهریه، دلایل متعددی را برای لزوم تصویب و اجرای آن برشمرده اند. این دلایل عمدتاً ریشه در مسائل اجتماعی و حقوقی سال های اخیر دارند:

• کاهش آمار مهریه های سنگین و غیرمنطقی: یکی از اهداف اصلی، ترغیب زوجین به تعیین مهریه های متعارف و منطقی است. مهریه های سنگین، به خصوص در شرایط اقتصادی کنونی، بار مالی زیادی را بر دوش مردان می گذارد و می تواند زمینه ساز بروز مشکلات جدی در زندگی مشترک و پس از آن باشد.
• کاهش تعداد پرونده های قضایی مربوط به مهریه و زندانیان مهریه: مهریه های سنگین اغلب به دعاوی طولانی و پرهزینه در دادگاه ها منجر می شود و در مواردی به زندانی شدن مردان به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه می انجامد. کاهش این آمار، از دغدغه های اصلی قوه قضائیه و مجلس است.
• حمایت از نهاد خانواده و تسهیل ازدواج: با کاهش مهریه های غیرمنطقی، فشار مالی اولیه بر زوجین کاهش می یابد و این امر می تواند به تسهیل ازدواج جوانان و تقویت بنیان خانواده کمک کند.
• جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از مهریه: در برخی موارد، مهریه به ابزاری برای سوءاستفاده های مالی یا حتی طلاق های صوری تبدیل می شود. وضع مالیات می تواند انگیزه های این گونه سوءاستفاده ها را کاهش دهد و به شفافیت بیشتر در تعهدات مالی کمک کند.
• تشویق به ازدواج مسئولانه: این طرح می تواند زوجین را به توافق بر مهریه ای تشویق کند که واقعاً توانایی پرداخت آن را دارند و متناسب با شرایط زندگی مشترکشان باشد.

سیر تاریخی و وضعیت کنونی طرح در مجلس شورای اسلامی

ایده وضع مالیات بر مهریه برای اولین بار در سال های گذشته مطرح شد و در قالب طرح ها و لوایح مختلف به مجلس ارائه گردید. در سال ۱۴۰۳ نیز بار دیگر این طرح با جدیت بیشتری در کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی، از جمله کمیسیون قضایی و حقوقی، در حال بررسی و رایزنی است. با این حال، تا زمان نگارش این مقاله، طرح مذکور هنوز مراحل قانونی خود را به طور کامل طی نکرده و به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده است.

تا اطلاع ثانوی و هرگونه تصویب و ابلاغ رسمی قانون، مهریه در ایران همچنان از مالیات معاف است و هیچ گونه مالیاتی بابت آن اخذ نمی شود.

بنابراین، تمامی جزئیات و نرخ هایی که در خصوص مالیات مهریه مطرح می شود، صرفاً در حد «پیشنهاد» و «طرح» است و فعلاً جنبه اجرایی ندارد. پایش اخبار رسمی و اطلاعیه های مجلس و سازمان امور مالیاتی کشور برای آگاهی از آخرین وضعیت این طرح ضروری است.

تبیین اهداف اصلی طراحان قانون

فراتر از دلایل عمومی، طراحان این قانون اهداف جزئی تری را نیز دنبال می کنند. این اهداف شامل موارد زیر است:

• جلوگیری از مهریه های صوری: با وضع مالیات، تعیین مهریه های بسیار سنگین که صرفاً جنبه نمادین دارند و هیچ گاه قصد پرداخت واقعی آن ها وجود ندارد، کاهش می یابد.
• شفافیت مالی: این قانون می تواند به شفافیت بیشتر در حوزه تعهدات مالی زوجین کمک کند و از ابهامات و انتظارات غیرواقعی بکاهد.
• تعادل در ازدواج: با ایجاد یک مکانیسم بازدارنده در برابر مهریه های افراطی، سعی بر آن است تا تعادل بیشتری در روابط مالی و حقوقی زوجین در ابتدای زندگی مشترک برقرار شود.

این طرح در پی آن است که با ایجاد یک سازوکار مالی، فرهنگ تعیین مهریه را به سمت واقع بینی سوق دهد و از عواقب ناخواسته مهریه های سنگین بکاهد، بدون آنکه حق قانونی زن را نادیده بگیرد.

ساختار پیشنهادی مالیات بر مهریه (در صورت تصویب نهایی)

با توجه به مباحث و پیش نویس های مطرح شده در مجلس، طرح مالیات بر مهریه ساختاری پلکانی و مشخص را برای میزان مالیات بر مهریه پیشنهاد می دهد. این ساختار به گونه ای طراحی شده است که مهریه های متعارف را از مالیات معاف کرده و صرفاً مهریه های سنگین تر را مشمول مالیات قرار دهد.

جدول پلکانی نرخ مالیات مهریه (پیشنهادی سال ۱۴۰۴)

در پیش نویس طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه (که ممکن است در سال های آینده با تغییراتی همراه باشد)، نرخ های مالیاتی به صورت پلکانی بر اساس تعداد سکه تعیین شده است. لازم به ذکر است که ارقام زیر صرفاً پیشنهادی بوده و تا زمان تصویب نهایی و ابلاغ قانون، قطعی نیستند. این جدول، بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از پیش نویس طرح، ارائه گردیده است:

ردیف	میزان مهریه (تعداد سکه بهار آزادی)	نرخ مالیات (پیشنهادی)	توضیحات
۱	تا ۱۴ سکه	معاف از مالیات	مهریه های متعارف از پرداخت مالیات معاف هستند.
۲	از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه	۱.۱ درصد مازاد بر ۱۴ سکه	نرخ مالیاتی پایین برای مهریه های با تعداد متوسط.
۳	از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	۲ درصد مازاد بر ۱۰۰ سکه	نرخ مالیاتی متوسط برای مهریه های نسبتاً بالا.
۴	بیش از ۲۰۰ سکه	۱۵ درصد مازاد بر ۲۰۰ سکه	بالاترین نرخ مالیاتی برای مهریه های بسیار سنگین.

این نرخ ها به طور خاص برای سکه بهار آزادی تعیین شده اند و ارزش ریالی آن ها در زمان عقد مبنای محاسبه قرار خواهد گرفت. هدف از این پلکان، تشویق به تعیین مهریه های کمتر و کاهش بار مالی بر روی زوجین و همچنین سیستم قضایی است.

شیوه محاسبه مالیات مهریه با مثال های کاربردی

برای درک بهتر نحوه محاسبه مالیات بر مهریه در صورت تصویب قانون، به چند مثال کاربردی توجه کنید. فرض می کنیم قیمت هر سکه بهار آزادی در زمان عقد، ۴۰ میلیون تومان باشد و قانون با نرخ های جدول فوق به تصویب رسیده باشد:

مثال ۱: مهریه ۵۰ سکه بهار آزادی

1. تعداد سکه های مشمول مالیات: ۵۰ سکه – ۱۴ سکه (معافیت) = ۳۶ سکه
2. ارزش ریالی سکه های مشمول مالیات: ۳۶ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
3. نرخ مالیات: طبق جدول، برای ۱۵ تا ۱۰۰ سکه، نرخ ۱.۱ درصد است.
4. میزان مالیات: ۱.۱٪ × ۱,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱۵,۸۴۰,۰۰۰ تومان

در این حالت، زوجین مجموعاً ۱۵,۸۴۰,۰۰۰ تومان مالیات مهریه پرداخت خواهند کرد.

مثال ۲: مهریه ۳۰۰ سکه بهار آزادی

1. بخش معاف: ۱۴ سکه (معاف)
2. بخش ۱۵ تا ۱۰۰ سکه (۸۶ سکه):
   • ارزش ریالی: ۸۶ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۳,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مالیات این بخش: ۱.۱٪ × ۳,۴۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۳۷,۸۴۰,۰۰۰ تومان
3. بخش ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه (۱۰۰ سکه):
   • ارزش ریالی: ۱۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مالیات این بخش: ۲٪ × ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
4. بخش بیش از ۲۰۰ سکه (۱۰۰ سکه):
   • تعداد سکه های مازاد: ۳۰۰ – ۲۰۰ = ۱۰۰ سکه
   • ارزش ریالی: ۱۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
   • مالیات این بخش: ۱۵٪ × ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
5. میزان مالیات کل: ۳۷,۸۴۰,۰۰۰ + ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۷۱۷,۸۴۰,۰۰۰ تومان

در این مثال، زوجین ملزم به پرداخت ۷۱۷,۸۴۰,۰۰۰ تومان مالیات مهریه خواهند بود. این مثال ها نشان می دهد که با افزایش تعداد سکه ها، میزان مالیات به صورت تصاعدی افزایش می یابد.

مسئولیت پرداخت مالیات مهریه: بر عهده کیست؟

بر اساس طرح پیشنهادی، مسئولیت پرداخت مالیات مهریه به صورت مشترک بر عهده زوجین است. این رویکرد با هدف رعایت عدالت و تقسیم مسئولیت مالی در آغاز زندگی مشترک اتخاذ شده است. جزئیات دقیق این تقسیم مسئولیت می تواند در متن نهایی قانون مشخص شود، اما در غالب بحث ها و پیشنهادات، این مسئولیت به صورت ۵۰-۵۰ بین زن و مرد تقسیم می گردد.

استدلال قانونی برای این تقسیم مسئولیت این است که مهریه یک تعهد است که با توافق هر دو طرف در عقدنامه ثبت می شود و هر دو در تعیین میزان آن نقش دارند. لذا، پرداخت مالیات ناشی از این توافق نیز باید بر عهده هر دو باشد. این تقسیم مسئولیت می تواند در تصمیم گیری خانواده ها برای تعیین مهریه ای معقول و قابل پرداخت نقش مؤثری ایفا کند، زیرا هر دو طرف، هم خانواده عروس و هم خانواده داماد، با بار مالی این مالیات روبرو خواهند شد و به احتمال زیاد تمایل به توافق بر مهریه پایین تر خواهند داشت.

زمان بندی پرداخت مالیات مهریه

در صورت تصویب طرح، زمان پرداخت مالیات مهریه هنگام ثبت رسمی عقد در دفترخانه های ازدواج خواهد بود. به این ترتیب، دفترخانه ها موظف خواهند بود پس از محاسبه مالیات بر اساس میزان مهریه توافق شده، قبل از صدور و تحویل سند ازدواج، نسبت به اخذ مبلغ مالیات اقدام کنند. پرداخت مالیات، شرط لازم برای دریافت سند ازدواج و تکمیل فرآیند ثبت رسمی نکاح خواهد بود. این رویکرد به منظور تضمین وصول مالیات و جلوگیری از پیچیدگی های آتی در فرآیند دریافت مهریه در نظر گرفته شده است.

مالیات بر مهریه های غیر سکه ای (نقدی، ملکی، طلا، ارز، خودرو)

یکی از پرسش های مهم این است که آیا این قانون صرفاً شامل مهریه های سکه ای است یا سایر انواع مهریه را نیز در بر می گیرد؟ بر اساس پیش نویس طرح، مالیات بر مهریه شامل تمامی اقلامی است که به عنوان مهریه تعیین می شوند، از جمله مهریه نقدی، ملکی، طلا، ارز، خودرو و سایر دارایی های با ارزش. نحوه ارزش گذاری این نوع مهریه ها به شرح زیر خواهد بود:

• ارزش گذاری بر اساس ارزش روز: تمامی اقلام غیر سکه ای مهریه، بر اساس ارزش روز آن ها در زمان ثبت عقد نکاح، ارزش گذاری می شوند. به عنوان مثال، اگر مهریه یک واحد آپارتمان باشد، ارزش کارشناسی روز آن ملک در زمان عقد، مبنای محاسبه مالیات قرار می گیرد.
• اعمال نرخ های پلکانی: پس از ارزش گذاری ریالی مهریه غیر سکه ای، نرخ های پلکانی مالیات بر اساس معادل ریالی کل مهریه (که شامل ارزش ریالی اقلام غیر سکه ای و ارزش ریالی سکه ها، در صورت وجود، می شود) اعمال خواهد شد. به عبارت دیگر، مجموع ارزش ریالی مهریه، در پله های مالیاتی قرار گرفته و مالیات مربوطه محاسبه و اخذ می گردد.

این رویکرد تضمین می کند که تمامی مهریه ها، فارغ از نوع آن ها، تحت پوشش این قانون قرار گیرند و هیچ تفاوتی در اعمال مالیات بین مهریه سکه ای و غیر سکه ای وجود نداشته باشد.

دیدگاه های موافقان و مخالفان طرح مالیات بر مهریه

طرح مالیات بر مهریه از زمان مطرح شدن، واکنش های متفاوتی را در جامعه، به ویژه در میان حقوق دانان، کارشناسان اجتماعی و عموم مردم برانگیخته است. این طرح، مانند هر قانون جدید دیگری، دارای مزایا و معایبی است که از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.

استدلال های موافقان طرح مالیات بر مهریه

طرفداران طرح مالیات بر مهریه، با تکیه بر آمار و تجربیات قضایی و اجتماعی، مزایای متعددی را برای تصویب و اجرای این قانون برمی شمرند:

• حمایت از مردان و کاهش آمار زندانیان: یکی از مهم ترین دلایل، کاهش فشار مالی بر مردان و در نتیجه کاهش تعداد پرونده های منجر به زندان برای ناتوانی در پرداخت مهریه های سنگین است. این امر به کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از حبس مردان نیز کمک می کند.
• تشویق به ازدواج آسان و مسئولانه: موافقان معتقدند با وضع مالیات بر مهریه های بالا، جوانان و خانواده ها به سمت تعیین مهریه های متعارف تر و قابل پرداخت تر سوق داده می شوند که این خود به تسهیل امر ازدواج و کاهش موانع مالی کمک می کند.
• واقع بینانه کردن مهریه: این طرح می تواند به پایان دادن به سنت مهریه های صوری و غیرواقعی کمک کند و مهریه را به یک تعهد مالی متناسب با توانایی زوج تبدیل نماید.
• کاهش پرونده های قضایی: با تعیین مهریه های معقول تر، تعداد پرونده های مهریه در دادگاه ها کاهش یافته و بار سنگینی از دوش سیستم قضایی برداشته می شود.
• کارشناسان امور دینی: از دیدگاه برخی کارشناسان دینی، اگرچه مهریه سنگین شرعاً حرام نیست، اما تعیین مهریه متعارف و آسان تر، کاری پسندیده تر و نزدیک تر به سیره نبوی و ائمه اطهار (ع) تلقی می شود.

«مهریه های سنگین و غیرواقعی، نه تنها ضامن خوشبختی نیست، بلکه بنیان خانواده را از همان ابتدا با چالش های جدی مواجه می کند. این طرح گامی در جهت ایجاد تعادل و مسئولیت پذیری بیشتر در عقد نکاح است.»

چالش ها و انتقادات مطرح شده توسط مخالفان

در مقابل، منتقدان طرح مالیات بر مهریه، نگرانی ها و چالش های متعددی را مطرح می کنند که عمدتاً بر حفظ حقوق زنان و پیچیدگی های اجرایی تمرکز دارد:

• تضعیف جایگاه زن و تنها پشتوانه مالی او: مخالفان استدلال می کنند که مهریه، به ویژه در جامعه ایران، اغلب به عنوان تنها پشتوانه مالی زن در صورت بروز مشکلات، طلاق یا فوت همسر تلقی می شود. وضع مالیات بر آن می تواند این پشتوانه را تضعیف کند و زنان را در موقعیت آسیب پذیرتری قرار دهد.
• تحمیل هزینه اضافی بر خانواده ها در آغاز زندگی: این قانون بار مالی جدیدی را در حساس ترین مقطع زندگی زوجین، یعنی شروع زندگی مشترک، بر دوش آن ها و خانواده هایشان تحمیل می کند.
• احتمال افزایش مهریه های پنهانی و غیررسمی: برخی بیم دارند که برای فرار از مالیات، زوجین به تعیین مهریه های غیررسمی یا مکتوب نشده در دفاتر رسمی روی آورند که این خود می تواند مشکلات حقوقی و قضایی جدیدی را در آینده ایجاد کند و وصول مهریه را دشوارتر سازد.
• پیچیدگی های اجرایی و اداری: ارزش گذاری مهریه های غیر سکه ای، پایش و وصول مالیات، و مدیریت پرونده ها می تواند به پیچیدگی های اداری جدیدی منجر شود.
• مخالفان حقوقی: برخی حقوق دانان معتقدند مهریه ماهیت مالیاتی ندارد و وضع مالیات بر آن، با اصول فقهی و حقوقی مرتبط با مهریه در تعارض است. آن ها مهریه را بدهی مرد به زن می دانند که با سایر درآمدها متفاوت است.

«مهریه نه تنها یک حق مالی، بلکه ابزاری برای حفظ کرامت و امنیت زن در نهاد خانواده است. وضع مالیات بر آن، این تصور را ایجاد می کند که دولت به دنبال کسب درآمد از مهم ترین پشتوانه مالی زنان است.»

برخی از نظرات مردمی نیز نشان دهنده همین نگرانی هاست، از جمله اینکه: «مشکل در مورد زمان پرداخت مالیات مهریه است. وقتی هنوز مهریه ای از سوی مرد پرداخت نشده است، چرا باید مالیاتی برای آن تعیین شود؟ این درست مثل این است که دولت از یک عدد داخل سند ازدواج مالیات بگیرد.»

سوالات متداول درباره مالیات مهریه

آیا قانون مالیات مهریه در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ اجرایی شده است؟

خیر. تا زمان نگارش این مقاله، طرح مالیات بر مهریه هنوز به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. هرگونه اطلاع رسانی در این خصوص نیازمند تأیید رسمی از سوی مراجع قانون گذاری و سازمان امور مالیاتی کشور است.

آیا مهریه هایی که قبلاً ثبت شده اند، مشمول این مالیات می شوند؟

خیر. در صورت تصویب و اجرایی شدن قانون مالیات بر مهریه، این قانون عطف به ماسبق نخواهد شد و صرفاً مهریه هایی را شامل می شود که پس از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون، ثبت می شوند. مهریه هایی که پیش از آن ثبت شده اند، مشمول این قانون نخواهند بود.

اگر مهریه ام را ببخشم، باز هم مالیات دارد؟

چون در حال حاضر مالیاتی بر مهریه وجود ندارد، بحث بخشش مهریه و ارتباط آن با مالیات موضوعیت ندارد. اما در صورت تصویب قانون جدید، پرداخت مالیات در زمان ثبت عقد انجام می شود. اگر پس از ثبت و پرداخت مالیات، زن مهریه خود را ببخشد، این بخشش تأثیری بر مالیات پرداخت شده قبلی نخواهد داشت.

سقف مهریه معاف از مالیات چند سکه است؟

بر اساس پیش نویس طرح، مهریه های تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی (یا معادل ریالی آن برای سایر اقلام)، از پرداخت مالیات معاف خواهند بود. برای مهریه های بیش از این تعداد، مالیات به صورت پلکانی محاسبه می شود.

آیا مهریه طلا، ارز یا ملک هم مشمول مالیات می شود؟

بله. در صورت تصویب قانون، تمامی اقلامی که به عنوان مهریه تعیین می شوند، از جمله طلا، ارز، ملک، خودرو و وجه نقد، مشمول مالیات خواهند بود. نحوه محاسبه مالیات بر اساس ارزش روز این اقلام در زمان عقد است.

آیا مالیات مهریه و حق ثبت مهریه یکسان هستند؟

خیر. حق ثبت مهریه یک هزینه اداری است که دفاتر ازدواج برای ثبت رسمی عقد دریافت می کنند و ارتباطی با مالیات بر مهریه ندارد. مالیات بر مهریه، در صورت تصویب، یک تکلیف مالی جداگانه است که به دولت پرداخت می شود.

چگونه می توانم از آخرین وضعیت تصویب این قانون مطلع شوم؟

برای اطلاع از آخرین وضعیت تصویب این قانون، لازم است اخبار و اطلاعیه های رسمی مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و سازمان امور مالیاتی کشور را دنبال کنید. رسانه های معتبر نیز معمولاً اخبار مربوط به قوانین جدید را منتشر می کنند.

اگر مالیات مهریه پرداخت نشود، چه عواقبی دارد؟

بر اساس پیش نویس طرح، در صورت عدم پرداخت مالیات مهریه، سند ازدواج رسمی صادر نخواهد شد. عدم صدور سند ازدواج رسمی نیز می تواند تبعات حقوقی متعددی از جمله عدم امکان مطالبه رسمی مهریه، عدم ثبت برخی دعاوی خانوادگی و مشکلات در احراز زوجیت قانونی را به همراه داشته باشد.

نتیجه گیری و توصیه های نهایی

همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، در شرایط کنونی و تا زمان نگارش این مطلب (سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴)، مهریه در ایران از پرداخت هرگونه مالیات مستقیم معاف است. این وضعیت بر اساس قوانین فعلی کشور برقرار بوده و تمامی ابهامات پیرامون آن با تأکید بر ماهیت حقوقی مهریه به عنوان یک حق مالی و نه یک درآمد، برطرف می گردد.

با این حال، طرح «مالیات بر مهریه» در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است که در صورت تصویب نهایی، می تواند رویکرد جدیدی را در قبال مهریه های سنگین ایجاد کند. این طرح با اهدافی چون کاهش مهریه های غیرمنطقی، کم کردن پرونده های قضایی و حمایت از نهاد خانواده مطرح شده و دارای سازوکار پلکانی برای اخذ مالیات از مهریه های بالاتر از ۱۴ سکه است. مسئولیت پرداخت این مالیات (در صورت تصویب) نیز به صورت مشترک بر عهده زوجین خواهد بود و در زمان ثبت عقد دریافت می شود.

موافقان و مخالفان این طرح هر یک استدلال های خاص خود را دارند که از ابعاد مختلف اجتماعی، حقوقی و اقتصادی قابل تأمل هستند. از یک سو، این طرح می تواند به واقع بینانه تر شدن مهریه و کاهش مشکلات مردان کمک کند و از سوی دیگر، نگرانی هایی در خصوص تضعیف جایگاه مالی زن و تحمیل هزینه های اضافی در آغاز زندگی مشترک وجود دارد.

با توجه به عدم قطعیت در تصویب نهایی این طرح، اهمیت آگاهی و مشورت با کارشناسان حقوقی قبل از تعیین مهریه بیش از پیش نمایان می شود. توصیه می شود زوجین، با در نظر گرفتن شرایط فردی، فرهنگی و اقتصادی خود و خانواده ها، نسبت به تعیین مهریه ای معقول و متناسب اقدام نمایند. همواره پایش اخبار و اطلاعیه های رسمی مراجع ذی صلاح برای اطلاع از آخرین تغییرات قانونی در این حوزه ضروری است تا تصمیم گیری ها بر اساس اطلاعات دقیق و به روز انجام شود.