مهریه حقی است که به موجب شرع و قانون بر گردن مرد است. مهریه در شرع بخاطر اهمیت دادن به زن در نظر گرفته شده تا در صورت بروز مشکل زن بتواند با اجرا گذاشتن مهریه خود، وسیله ای برای تامین زندگی آینده او باشد و همچنین به عنوان عاملی بازدارنده برای مرد باشد تا باعث تحکیم بیشتر خانواده شود. شرایط ارائه کنندگان مشاوره حقوقی و وکلا بی شباهت به موضوع کار پزشکان نیست.
مهریه چیست؟
مهریه یا صداق به مالی گفته می شود که طبق قانون و شرح در زمان عقد نکاح، زوج (مرد) به زوجه (زن) پرداخت می کند و یا موظف به پرداخت آن خواهد بود. برای مهریه محدودیتی وجود ندارد ممکن است وجه رایج باشد و یا هر چیزی که ارزش اقتصادی یا اجتماعی داشته باشد، مثل سکه، خانه، وسیله نقلیه، سفر حج و… . مهریه باید در عالم واقعیت وجود داشته باشد، مثلا مالی که در آینده به دست می آید یا نصف خانه ای که در آینده خریداری می شود، قابلیت ثبت در دفاتر ثبت به عنوان مهریه را نخواهد داشت.
مهریه شرط اصلی برای ازدواج نیست یعنی اگر در زمان عقد نکاح مهریه تعیین نشود، و یا حتی اگر مهریه به دلیل غیر مشروع بودن و غیر قانونی بودن میزان مهریه تعیین شده باطل شود، عقد صحیح است و باطل نمی شود. امکان تعیین مهریه با توافق طرفین بعد از انجام عقد نیز وجود دارد.
انواع مهریه؟
رایج ترین انواع مهریه به، مهر المسمّی، مهر المثل و مهر المتعه تقسیم می شود که در مواد 1078 الی 1101 قانون مدنی به آن اشاره شده است:
- مهر المسمّی: یکی از انواع مهریه و رایج ترین نوع مهریه است که زوجین هنگام انعقاد عقد نکاح با توافق طرفین تعیین می شود. در واقع مهر المسمّی همان مهری است که در سند ازدواج ثبت می شود.
- مهر المثل: ممکن است در هنگام انعقاد عقد نکاح زوجین مهریه تعیین نکنند و یا مهریه تعیین شده مطابق قانون نباشد، موجب نمی شود زوجه حق قانونی خود در مورد مهریه را از دست بدهد. با توجه به شرایط فوق هرگاه مرد بخواهد زن خود را بعد از رابطه زناشویی (نزدیکی) طلاق بدهد، زن مستحق دریافت مهر المثل خواهد بود. این نوع مهریه توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود. میزان مهریه بر اساس عرف و با توجه به وضعیت زن مثل سن، تحصیلات، محل سکونت، وضعیت خانوادگی و مواردی از این دست تعیین می شود.
- مهر المتعه: نوع دیگر مهریه، مهر المتعه است. مهر المتعه مانند مهر المثل است با این تفاوت که مهریه در هنگام عقد نکاح تعیین نشده است و مرد تصمیم بگیرد قبل از رابطه زناشویی همسر خود را طلاق بدهد به زن مهر المتعه تعلق می گیرد. بر خلاف مهر المثل که به وضعیت زن توجه می شود و بر اساس آن مهریه تعیین می شود در مهریه المتعه وضعیت اقتصادی و استطاعت مالی مرد در نظرگرفته می شود. تعیین کننده مقدار مهر المتعه، مرد است و در واقع مرد با توجه به شرایط مالی خود به زن پرداخت می کند.
مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
در حال حاضر هیچ متن قانونی در خصوص عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن مهریه وجود ندارد و اگر به نوع مهریه اشاره ای نشده باشد، مهریه عندالمطالبه تلقی می شود.
مهریهی عندالمطالبه یعنی هرگاه زن بخواهد می تواند مهریه خود را حتی در صورت عدم تمکین از همسرش مطالبه کند و همسر وی موظف به پرداخت مهریه است. در واقع زن مالک مهر می شود. در صورتی که کار به طلاق بکشد و زن باکره باشد نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.
مهریه عندالاستطاعه یعنی در صورت مطالبه مهریه از سوی زن، هرگاه همسر توانایی پرداخت را داشته باشد مهریه قابل وصول خواهد بود. بنابراین پرداخت آن منوط به استطاعت و توانایی مالی زوج است.
امروزه با توجه به بخش نامه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، دفاتر ثبت مکلف به تعیین نوع مهریه اعم از عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن مهریه و ثبت آندر دفتر ازدواج هستند.
برخی از افراد گمان می کنند که عندالاستطاعه بودن مهریه به این معنی است که زوجه نمی تواند مهریه خود را وصول نماید. اما با توجه به قانون، عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن مهریه مانع از اجرای پرداخت مهریه نیست.
راه های مطالبه مهریه
از دو طریق مهریه قابل وصول است:
- مراجعه به دادگاه خانواده
- اجرای ثبت اسناد رسمی
مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
برای مطالبه مهریه از دادگاه خانواده باید زوجه دادخواست خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نماید و پرونده مطالبه مهریه به دادگاه خانواده ارسال شود. پس از تعیین شعبه و زمان رسیدگی به پرونده زوجه یا وکیل وی، در دادگاه حضور پیدا می کند. دادگاه
مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد و احوال رسمی
برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی ابتدا باید با در دست داشتن عقد نامه یا رونوشت آن به دفتر ازدواج درج شده در عقدنامه و شناسنامه مراجعه کرد. زوجه یا وکیل او طی درخواستی کتبی از سردفتر تقاضای صدور اجرائیه می کند. سردفتر با دریافت درخواست کتبی از زوجه و یا وکیل او، اجرائیه را مطابق با مهریه ی تقاضا شده صادر و به نشانی زوج، مندرج در عقدنامه از طریق پست ارسال می نماید.
در ادامه باید به اداره ثبت احوال شهری که دفتر ازدواج در آن واقع شده است مراجعه شود تا در آن جا مشخص شود زوجه برای چه مقدار مهریه تقاضا برای ممنوع الجروجی و برای چه میزان مهریه تقاضای توقیف اموال را دارد.
مستثنیات دین چیست؟
بر طبق شرع مقدس اسلام حق حیات برای تمامی انسان ها محفوظ است. بر همین اساس مصلحت زندگی حکم می کند که برخی از اموال افراد بدهکار از نظر قانون از جهت توقیف و مزایده مصون بماند تا فرد بدهکار و خانواده وی، از تنگدستی در امان بمانند. به این اموال که جز ضروریات زندگی می باشد را مستثنیات دین می گویند. مستثنیات دین طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی شامل:
- منزل مسکونی که عرفاً در شان محکومعلیه در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومعلیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکومٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره میشود.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها.
- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
- تلفن مورد نیاز مدیون.
- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت میشود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.
آیا خودرو جزء مستثنیات دین است؟
قانون به صراحت در مورد این که آیا خودرو به عنوان وسیله نقلیه مورد نیاز، جزء مستثنیات دین است یا خیر حکمی نداده است. تاکسی به دلیل این که جزء وسایل کسب درآمد برای امرار معاش محسوب می شود جزء مستثنیات دین محسوب می شود و غیر قابل توقیف است. در مورد خودرو شخصی امکان توقیف خودرو وجود دارد .
در صورتی که خودرو برایه مهریه توقیف شود، زوج و یا وکیل قانونی او تقاضای رفع توقیف داده و باید در دادگاه اثبات کنند که خودرو شامل بند 5 مستثنیات دین بوده و وسیله امرار و معاش برای زوج است. چنان چه خودرو به تشخیص دادگاه برای زندگی فرد ضروری باشد، دادگاه حکم به رفع توقیف خودرو برای مهریه می دهد.
در صورتی که دادگاه تشخیص دهد که خودرو برای فرد ضروری نیست و یا خودرو ارزان تری نیاز وی را رفع می کند حکم مطابق آن صادر می شود. در صورتی که از سوی دادگاه حکم رفع توقیف خودرو صادر نشود امکان شکایت در مرجع تجدید نظر برای فرد محفوظ است. معاونت دادگستری تهران گفت: نتایج بررسیها حاکی از این است که ضرورت دارد پروندههای داوری بهصورت متمرکز در یک مجتمع قضایی مورد رسیدگی قرار گیرد.
نقش وکیل در رفع توقیف خودرو برای مهریه
برای رفع توقیف خودرو برای مهریه، الزام قانونی برای اخذ وکیل وجود ندارد. اما اثبات این موضوع که خودرو جزء وسیله امرار و معاش برای زوج است و جزء مستثنیات دین بوده کار دشواری است و بهتر است کار به وکیلی که دارای تخصص در این زمینه است سپرده شود تا با کوچکترین اشتباه پرونده به شکست ختم نشود.