یکی از مهمترین توصیه‌ها در تابستان خوردن مواد غذایی خنک مثل آب دوغ خیار یا لبنیات بیشتر است. اما از نظر طب سنتی ایرانی در نظر نگرفتن طبایع مختلف این غذاها و تطبیق ندادن آن‌ها با مزاج افراد می‌تواند سردی مزاج و بیماری‌ها و اختلالات گوارشی را در پی داشته باشد یا حتی منجر به اضافه وزن شود.
اما چطور می‌شود با پیشگیری از عوارض ناشی از مصرف غذاهای خنک، این خوراکی‌هارا با خیال راحت در فصل تابستان مصرف کرد. دکتر روشنک مکبری‌نژاد، متخصص طب سنتی درباره تفاوت میان غذاهای تابستانی و زمستانی و تفاوت در هضم غذا در این دو فصل بیان کرد: خوراکی‌هایی که برای فصل تابستان مصرف می‌شود باید با غذاهای مصرفی در فصل زمستان متفاوت باشد. در تابستان به دلیل گرمای هوا هضم غذا سخت‌تر است و برعکس هضم غذا در زمستان راحت‌تر انجام می‌گیرد. به همین دلیل غذاهایی که در فصل زمستان مصرف می‌شوند، غذاهایی دیر هضم‌تر، سنگین‌تر و غلیظ‌تر مانند حلیم و بیشتر مناسب هضم در این فصل هستند.
این متخصص طب سنتی با بیان اینکه زمان صرف غذا در فصول مختلف سال متفاوت است، بر خوردن غذا در مناسب‌ترین زمان روز تاکید کرد و گفت: طبق توصیه‌هایی که در طب سنتی می‌شود بهترین زمان خوردن وعده غذایی اصلی وقتی است که هوا در اعتدال باشد. این بدان معناست که در زمستان که صبح‌ها و عصرها هوا سردتر است بهتر است وعده اصلی غذایی ظهر مصرف شود. بر عکس در تابستان که ظهرها هوا خیلی گرم است و صبح‌ها و عصرها هوا نسبتا خنک است، بهتر است که وعده اصلی غذایی در میانه روز خورده نشود. این یک قانون کلی است. اتفاقا خود بدن هم به طور هوشمند در ظهرهای تابستان به دلیل حرارت و گرمای بالا تمایلی به صرف غذا ندارد. به ویژه اینکه اگر فرد در اوج گرمای ظهر در بیرون از خانه حضور داشته باشد، تمایل وی به خوردن غذا به حداقل می‌رسد. در نتیجه در فصل تابستان فرد بیشتر به خوردن غذاهایی نظیر آب دوغ خیار و نان و پنیر و هندوانه یا هر غذای سبک دیگری تمایل پیدا می‌کند.
او به انطباق میان مزاج‌ها و تمایلات غذایی اشاره کرد و گفت: افرادی که دارای مزاج گرم‌تری هستند یا افراد نوجوان‌تر و جوان‌تر تمایل کمتری به خوردن غذاهای سنگین دارند. بیشتر تمایل این افراد به غذاهای دارای طبع سرد و سبک تر است. افراد دارای مزاج گرم پس از خوردن غذاهای دارای طبع سرد اذیت نمی‌شوند و مشکلی هم در هضم آن پیدا نمی‌کنند. اما افرادی که سن بیشتر دارند یا دارای مزاج سرد هستند یا مزاج معده‌شان سردتر است، تمایل‌شان به غذاهای سرد و «تر» کم‌تر است.
مکبری نژاد ادامه داد: افرادی که مزاج‌شان سرد است و در تابستان غذاهایی مانند آب دوغ خیار می‌خورند، بعد از خوردن این غذاهای دارای طبع سرد به دلیل اینکه نمی‌توانند به راحتی این غذاها را هضم کنند، احساس خوشایندی ندارند، برای هضم بهتر باید مصلحات (مصلح غذاها موادی هستند که به ماده خوراکی اضافه می‌شوند، تا شدت کیفیت مزاجی آن‌ها را تعدیل کنند و از اثرات نامطلوب احتمالی جلوگیری کنند) بیشتری همراه این مواد غذایی مصرف کنند. در واقع در کنار این مواد غذایی چیزی بخورند که آن‌ها را هضم کند. به همین دلیل افراد دارای مزاج سرد تمایلی به خوردن این غذاها ندارند. اگر هم تمایل به خوردن این غذاها نشان بدهند به دلیل احساس نارضایتی در زمان هضم غذا، باید از خوردن این غذاها پرهیز کنند چرا که مصرف طولانی مدت غذاهای دارای مزاج سرد می‌تواند باعث بروز عوارضی در آن‌ها شود.
این متخصص درباره راهکار درمانی اختلالات گوارشی ناشی از مصرف غذاهای دارای مزاج سرد بیان کرد: اگر عوارض و اختلالات گوارشی در این افراد زیاد باشد، به عنوان مثال نفخ کنند یا دچار ریفلاکس معده شوند یا بعد از خوردن غذا احساس سنگینی کنند، یا با خوردن این غذاهای دارای رطوبت زیاد دچار اسهال یا یبوست شوند، باید حتما برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنند، به احتمال زیاد طبق توصیه پزشک یک سری از این خوراکی‌های سرد از رژیم غذایی آن‌ها حذف خواهد شد.
او با اشاره به اینکه شیوه درمان افرادی که دارای اختلالات گوارشی نیستند متفاوت است و باید با مصلحات و افزودنی‌ها و به صورت گیاهی خود را مداوا کنند گفت: اما اگر این اتفاق‌ها گاهی برای آن‌ها رخ دهد و موارد آن نیز کم باشد. می‌توانند با یک‌سری گیاهانی که کمک به هضم می‌کند چه به صورت دمنوش یا چه به صورت چاشنی افزودنی به مواد غذایی یا به صورت اشکال دارویی آماده که در بازار است، این اختلالات گوارشی را کاهش داده یا برطرف کنند. به عنوان مثال اضافه کردن کشمش، گردو، نعنا، گل سرخ، پونه به خود ماست یا خوردن دمنوش پونه، نعنا یا عرق نعنا بعد از خوردن این مواد غذایی کمک کننده است.
مکبری نژاد تاکید کرد: اگر مشکلات گوارشی این افراد زیاد بود حتما باید یک مدت به طور مرتب درمان گیاهی را انجام بدهند. مصرف برخی دیگر از مواد غذایی نظیر سوپ جو یا آش جو هم برای رفع عطش و هم کاهش حرارت بدن در فصل تابستان مناسب است. البته افرادی که دارای مزاج سرد هستند می‌توانند برای صرف بدون مشکل این مواد غذایی به آن‌ها ادویه‌جات اضافه کنند. مصرف سالاد کاهو و خیار به همراه آبلیمو به ویژه در افرادی که در ظهرهای تابستان تمایل به خوردن غذاهای سبک دارند نیز رواج دارد که این نیز می‌تواند در افراد دارای مزاج سرد تولید مشکل کند. توصیه می‌کنم برای کاهش مشکلات گوارشی از جوانه‌ها استفاده کنند. به عنوان سس نیز می‌توانند آبلیمو و عسل را با هم مخلوط کنند که فوق‌العاده خوشمزه و خوش طعم است و عوارض گوارشی سس‌های دیگر را به همراه ندارد.