بسیاری از ما در طول زندگی خود بارها و بارها واژهٔ حسابداری و خدمات حسابداری مالیاتی را شنیده‌ایم اما معنی واقعی این واژه را نمی‌دانیم. مدیریت مالی و حسابداری واژگانی هستند که اکثر اوقات در کنار یکدیگر به کار برده می‌شوند و بسیاری بر این باورند که چون هر دو با اعداد و ارقام سروکار دارند یکسان هستند درصورتی‌که این‌طور نیست. ممکن است در شاخه‌های علم حسابداری شباهت‌هایی وجود داشته باشد اما نقطه‌ای وجود دارد که این شباهت‌ها به پایان می‌رسند.
در این مطلب قصد داریم به بررسی تفاوت و حسابداری مالی بپردازیم. پیش از بررسی تفاوت‌های این دو شاخه از علم حسابداری لازم است تعریفی درست و دقیق از هریک داشته باشیم. در واقع بیان تفاوت‌ها زمانی قابل‌درک است که تعریفی مشترک و پایه متشکل از ویژگی‌ها در دسترس باشد.
حسابداری مدیریت بیشتر برای اهداف داخلی کسب‌وکار مورداستفاده قرار می‌گیرد درصورتی‌که وظیفهٔ اصلی حسابداری مالی تجمیع اطلاعات صورت‌های مالی است. در ادامه به بررسی دقیق‌تر هریک از این شاخه‌ها پرداخته و با تعریف دقیق و بیان ویژگی‌ها به بیان تفاوت‌ها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
شناخت حسابداری مالی و حسابداری مدیریت
رشتهٔ حسابداری متشکل از شاخه‌های مختلفی است که شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند اما این شباهت‌ها باعث نمی‌شوند که عملکرد هر دوشاخه یکسان باشد. حسابداری مالی و حسابداری مدیریت دو نمونه از این موارد هستند. به‌طورکلی از حسابداری مدیریت برای اهداف داخلی کسب‌وکار استفاده می‌شود درصورتی‌که حسابداری مالی وظیفهٔ جمع‌آوری اطلاعات صورت‌های مالی را بر عهده داشته و در خارج از سازمان نیز کارایی دارد.
حسابداری مدیریتی متمرکز بر امور داخلی شرکت است درصورتی‌که حسابداری مالی بر امور خارجی کسب‌وکار تمرکز دارد. صورت‌های مالی دقیق ایجاد شده توسط حسابداری مالی قابلیت به‌اشتراک‌گذاری در خارج از سازمان را دارند در نتیجه می‌توانند باعث رونق کسب‌وکار شوند. فرایندهای حسابداری در هر کسب‌وکار یا سازمان باید متناسب با مجموعه‌ای از قوانین باشد. این قوانین و استانداردها در کشورهای مختلف متفاوت بوده و صورت‌های مالی باید متناسب با قوانین حاکم بر کشور و در چهارچوب آن‌ها باشد.
در واقع حسابداری مالی با استفاده از تمامی صورت‌های مالی و نمودارها منبعی برای برنامه‌ریزی سرمایه‌گذاران در اختیار مدیران سازمان قرار خواهد داد که تمامی این‌ها با توجه به انجام می‌شوند. فرایندهای ثبت، خلاصه‌نویسی و تهیه گزارش از هزاران معامله در کسب‌وکار بر عهدهٔ حسابداری مالی است. در نتیجه تصویری دقیق از عملکرد سازمان و وضعیت مالی آن مجسم خواهد شد. البته انجام امور معمولی نظیر مانده‌حساب‌ها، ایجاد فاکتور و سایر موارد نیز بر عهده این واحد خواهد بود.
تهیه که در طول یک دوره کارکرد عملیاتی سازمان و وضعیت مالی آن در یک نقطه خاص را مشخص می‌کند وظیفه و هدف اصلی حسابداری مالی است. در اصل تضمین سلامت مالی کسب‌وکار شما بر عهدهٔ حسابداری مالی خواهد بود.هدف اصلی حسابداری مالی گزارش‌دهی در مورد تمامی جوانب مالی سازمان است اما اهداف این حسابداری را می‌توان به تفصیل این‌گونه بیان نمود.
داشتن دیدی جامع و کلی نسبت به اطلاعات مالی به فرد متخصص کمک می‌کند پیش‌بینی درستی از آینده داشته باشد. در واقع حسابدار مالی بر مبنای داده‌های موجود و اطلاعات گذشته می‌تواند در مورد آینده هر برنامه مالی و شانس موفقیت یا شکست آن نظراتی مستدل ارائه نماید. هدف دیگری که در مجموعه اهداف این حسابداری قرار گرفته آگاهی از جزئیات عملکرد مالی سازمان است.
تمامی شاخه‌های حسابداری می‌توانند اطلاعاتی در مورد گذشته، حال و آینده ارائه دهند اما هیچ یک به اندازه حسابداری مالی عملکرد جزئی و دقیقی ندارند. حسابداری مالی در کنار اهداف مشاوره‌ای اهداف نظارتی نیز دارد یعنی با نظارت بر عملکرد هر بخش اطلاعات مالی دقیقی در مورد آن بخش به مدیران ارائه می‌دهد.
حسابداری مدیریت و ماهیت آن چیست؟
حسابداری مدیریت یکی از انواع و شاخه‌های حسابداری است که در واقع ارائهٔ راه‌حل‌های عملی به‌منظور بهبود عملکرد سازمان با استفاده از آن صورت می‌گیرد. آینده محور بودن ویژگی اصلی این شاخه از حسابداری بوده و باعث تمایز آن از دیگر شاخه‌های تخصصی این رشته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر در سایر شاخه‌ها وظیفهٔ حسابداران ثبت و بررسی امور مالی شرکت است درصورتی‌که حسابداران مدیریتی داده‌های مالی را به‌منظور برنامه‌ریزی برای آینده مورداستفاده قرار داده و از این داده‌ها بهره می‌برند.
حسابدار مدیریتی باید در رشد و ارتقا نیازهای داخلی تجارت مؤثر بوده و توانایی سنجش تمامی موارد را داشته باشد. علاوه بر این او باید نیازهای داخلی کسب‌وکار را مدیریت نموده و از این طریق به کمک حسابداری مالی بیاید. تهیه و مدیریت گزارش‌های ارائه شده به سازمان از سوی حسابداران و استفاده از آن‌ها برای تصمیمات مهم تجاری شرکت یکی دیگر از وظایف حسابداران این رشته است. برنامه‌ریزی در این رشته از حسابداری بسیار دقیق است به حدی که می‌تواند مقدار درآمد جدید برای جبران ضرر و زیان را تخمین بزند. حسابداری مدیریت وظیفهٔ تدوین استراتژی‌های سودآور را برعهده دارد.
این حسابداری با بررسی عملکرد تجاری سازمان و پتانسیل آن در برنامه‌ریزی‌ها و هدف‌گذاری‌های آینده فوق‌العاده مؤثر خواهد بود. در مجموع حسابداری یک اصل برای محاسبه سود و زیان و همچنین وضعیت کلی یک شرکت یا سازمان به شمار می‌رود. عملکرد شرکت‌ها با اطلاعات حسابداری ارزیابی می‌شود و بدون این واحد نمی‌توان چشم‌اندازها را به‌صورت اصولی و دقیق تعیین نموده و در راستای آن حرکت کرد.
تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریت
حال که به تعریف قابل‌درک و دقیقی از این دو شاخه رسیدیم می‌توانیم تفاوت‌های این دو را نیز درک کنیم. در ادامه به بررسی اجمالی تفاوت‌ها می‌پردازیم.
– نوع نگاه حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
هر دو این شاخه‌ها حول محور اعداد مشخصی کار می‌کنند اما نحوهٔ استفاده از این اعداد تفاوت مهمی است که در این دو رشته وجود دارد. بررسی تفاوت‌های مالی در حسابداری مدیریت و حسابداری مالی کاملاً متفاوت است. حسابداری مدیریتی جزئیات و مسائل خاص یک کسب‌وکار را در نظر گرفته و به‌منظور طراحی و ایده‌پردازی برنامه‌های استراتژیک از آن استفاده می‌کند درصورتی‌که در حسابداری مالی چیزی که موردتوجه قرار می‌گیرد کلیت شرکت است.
نوع نگاه در این دو رشته نیز با یکدیگر متفاوت است. در حسابداری مالی نگاه به عقب است درصورتی‌که در حسابداری مدیریتی نگاه رو به آینده و جلو خواهد بود. حسابداری مالی صورت‌های مالی گذشته را تجزیه‌وتحلیل نموده و نتایج به‌دست‌آمده را به کار می‌گیرد درصورتی‌که حسابداری مدیریت وظیفهٔ ایجاد بودجه، تخمین درآمد و هزینه‌های آینده را برعهده دارد.
در حسابداری مالی تمامی فاکتورها از گذشته تا به امروز جمع‌آوری شده و تمامی هزینه‌های صورت گرفته ارزیابی می‌شوند، در نهایت تمامی این موارد به صورت فاکتور و یا نمودار در اختیار شما قرار خواهند گرفت اما حسابداری مدیریت با مدارکی که حسابداری مالی در اختیار این واحد قرار می‌دهد برای تخمین درآمد و هزینه‌های آینده تلاش نموده و در آخر ایده‌هایی برای افزایش سوددهی سازمان ارائه می‌نماید.
– نوع ابزارهای حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
در گذشته از دفاتر حساب برای ثبت اطلاعات صورت‌حساب‌ها استفاده می‌شد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن کامپیوتر و نرم‌افزارهای مختلف برای پیگیری فعالیت‌های مالی از و مالی استفاده می‌شود. نوع ابزارهای مورداستفاده در حسابداری مدیریت و مالی دیگر تفاوت بین این دو است. نرم‌افزارها و ابزارهای حسابداری فقط برای رصد فعالیت‌های مالی کفایت کرده و مورداستفاده قرار می‌گیرند درصورتی‌که برای حسابداری مدیریتی برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی به ابزارها و منابع دیگری نیاز خواهد بود.
– گزارش‌های حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
نحوهٔ گزارش‌گیری و گزارش‌دهی یکی دیگر از تفاوت‌های این دو حرفه است. حسابداری مدیریت متمرکز بر گزارش‌گیری روزانه است که این گزارش‌ها برای هدف‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و گام‌های بعدی مورداستفاده قرار می‌گیرند. این بدان معنا است که فرد یا افرادی که در حسابداری مدیریت فعالیت می‌کنند باید داده‌هایی که واحد حسابداری مالی هر روز در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند را برای حل مسائل کسری بودجه و ضرر و زیان‌ها مورداستفاده قرار داده و برنامه‌هایی مفید در جهت رشد و ارتقای سازمان ارائه دهند. علاوه بر این هدف‌هایی به‌منظور افزایش ثروت سهام‌داران نیز باید تعیین شود.
این در حالی است که در حسابداری مالی گزارش‌ها در بازه زمانی مشخصی معنا داشته و در این بازه ارائه می‌شوند. حسابدار یا حسابداران واحد مالی می‌توانند این گزارش‌ها را در اختیار مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاران قرار دهند. یعنی این گزارش‌ها را می‌توانند در اختیار افراد خارج از کسب‌وکار قرار دهند درصورتی‌که حسابداری مدیریتی گزارش‌های خود را فقط به صورت داخلی استفاده می‌کند.
– الزامات قانونی حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
تفاوت در الزامات قانونی دیگر تفاوت مهم بین این دو حرفه است. هیچ قانون و استانداردی وجود ندارد که کسب‌وکارها و سازمان‌ها را ملزم به داشتن حسابدار مدیریتی کند درصورتی‌که داشتن حسابدار مالی برای هر کسب‌وکار یکی از الزامات محسوب می‌شود. شرکت‌هایی هستند که از ترکیب این دو برای کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند بنابراین نتایج مناسبی به دست آورده و نقش بسزایی در رشد و بهبود کسب‌وکار خود خواهند داشت.
– تخمین در برابر واقعیت‌های حسابداری مدیریت و حسابداری مالی
در جلسات بودجه‌بندی تنظیم اعداد و ارقام به طور دلخواه است درحالی‌که در صورت‌های مالی این اعداد نقشی واقعی و پررنگ دارند. به عبارت دیگر از نتایج و اعداد و ارقام حسابداری مالی به‌عنوان نقطهٔ آغاز بودجه‌بندی استفاده می‌شود. اگر بخواهیم تعریفی ساده‌تر داشته باشیم این است که در حسابداری مدیریتی اعداد موجود تخمین زده شده هستند درصورتی‌که در حسابداری مالی اعداد ارائه شده کاملاً واقعی و بر اساس اسناد و مدارک موجود است.
اعداد و ارقام دقیق و حساب شده‌ای که حسابدار مالی در اختیار حسابدار مدیریتی قرار می‌دهد باعث می‌شود او بتواند اطلاعاتی را دربارهٔ بودجه‌بندی و تخمین هزینه‌ها در اختیار مدیران قرار دهد. به طور معمول در تعیین بودجه هدف‌گذاری‌های آینده از جمله انتظارات و نیازهایی که مدیران دارند مؤثر خواهد بود و در این روش فقط با استفاده از تخمین زدن است که می‌توان اعدادی را در اختیار مدیران گذاشت.
نتیجه‌گیری
حسابداری مدیریت و حسابداری مالی دو شاخهٔ مستقل و متفاوت از علم حسابداری هستند که هر یک اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند. به دلیل اینکه هر یک از این دو شاخه مقاصد خاص خود را دارند وجود تفاوت بین آن‌ها کاملاً طبیعی است. اما در این بین شباهت‌هایی نیز وجود دارد. هر دو این شاخه‌ها برای پیشبرد اهداف یک سازمان وابسته به اعداد و ارقام هستند. حسابداری مدیریتی برای برداشتن گام‌هایی برای آینده به کمک کسب‌وکار می‌آید؛ گام‌هایی که بدون حسابداری مالی برنامه‌ریزی آن‌ها غیرممکن خواهد بود.
به همین دلیل اکثر کسب‌وکارهای بزرگ و موفق از هر دو شاخه حسابداری مدیریتی و حسابداری مالی برای رسیدن به اهداف و موفقیت استفاده می‌کنند. حسابداری مدیریتی برای حرکت به جلو نیازمند ارزیابی گذشته حسابداری مالی است بنابراین هیچ یک را نباید نادیده گرفت.
سئوالات متداول
حسابداری مدیریتی متمرکز بر امور داخلی شرکت است درصورتی‌که حسابداری مالی بر امور خارجی کسب‌وکار تمرکز دارد. صورت‌های مالی دقیق ایجاد شده توسط حسابداری مالی قابلیت به‌اشتراک‌گذاری در خارج از سازمان را دارند در نتیجه می‌توانند باعث رونق کسب‌وکار شوند. فرایندهای حسابداری در هر کسب‌وکار یا سازمان باید متناسب با مجموعه‌ای از قوانین باشد. این قوانین و استانداردها در کشورهای مختلف متفاوت بوده و صورت‌های مالی باید متناسب با قوانین حاکم بر کشور و در چهارچوب آن‌ها باشد.
حسابداری مدیریت و ماهیت آن چیست؟
حسابداری مدیریت یکی از انواع و شاخه‌های حسابداری است که در واقع ارائهٔ راه‌حل‌های عملی به‌منظور بهبود عملکرد سازمان با استفاده از آن صورت می‌گیرد. آینده محور بودن ویژگی اصلی این شاخه از حسابداری بوده و باعث تمایز آن از دیگر شاخه‌های تخصصی این رشته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر در سایر شاخه‌ها وظیفهٔ حسابداران ثبت و بررسی امور مالی شرکت است درصورتی‌که حسابداران مدیریتی داده‌های مالی را به‌منظور برنامه‌ریزی برای آینده مورداستفاده قرار داده و از این داده‌ها بهره می‌برند.