حکم شرعی مصرف مشروبات الکلی
مصرف مشروبات الکلی در دین مبین اسلام، به صراحت حرام و از گناهان کبیره محسوب می شود که آثار زیان بار فردی، اجتماعی، جسمی و روانی گسترده ای به دنبال دارد. این تحریم الهی بر مبنای دلایل قرآنی، روایی، عقلانی و علمی استوار است.
اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل، همواره به سعادت و کمال انسان در تمامی ابعاد جسمی و روحی توجه ویژه ای داشته است. در این مسیر، احکام و دستورالعمل هایی وضع شده اند که هر یک حکمت های عمیقی را در خود جای داده اند. یکی از این احکام مهم و اساسی، تحریم قاطعانه مصرف مشروبات الکلی است. این حکم نه تنها از منظر فقهی دارای ابعاد مشخصی است، بلکه با تکیه بر دلایل عقلانی، اخلاقی، پزشکی و روانشناختی، فلسفه جامع و نگاه پیشگیرانه اسلام را نسبت به سلامت فرد و جامعه آشکار می سازد. از دیرباز، جوامع مختلف با معضلات ناشی از مصرف الکل دست و پنجه نرم کرده اند و آسیب های گسترده آن بر پیکره خانواده و اجتماع، انکارناپذیر بوده است. این نوشتار، به بررسی جامع و مستند این حکم از منظر شرعی، علمی و عملی می پردازد تا ابهامات موجود برطرف شده و آگاهی عمیق تری نسبت به این موضوع مهم حاصل گردد.
مبانی قرآنی و روایی حرمت مشروبات الکلی
تحریم مشروبات الکلی در اسلام، پدیده ای ناگهانی نبوده، بلکه طی یک فرآیند تدریجی و با حکمت الهی صورت پذیرفته است. این شیوه تربیتی قرآن کریم، نشان دهنده عمق درک اسلام از روانشناسی انسان و نیاز به آماده سازی تدریجی جوامع برای پذیرش احکام است. ابتدا به مذمت این عمل اشاره شد، سپس از آن نهی گردید و در نهایت، به طور قاطع حرام اعلام شد.
آیات قرآن کریم و تحریم شراب
قرآن کریم، به عنوان منبع اصلی احکام اسلامی، تحریم شراب را در چندین مرحله تبیین نموده است. این سیر نزولی آیات، نه تنها به دلیل ریشه دار بودن عادت شراب خواری در جامعه آن زمان است، بلکه حکمت عمیقی در تربیت و هدایت انسان ها به سمت ترک تدریجی گناهان بزرگ را به نمایش می گذارد.
سیر نزول آیات تحریم شراب
مرحله اول تحریم شراب، در سوره بقره، آیه ۲۱۹ مطرح شد، آنجا که می فرماید: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا»؛ مردم از تو درباره شراب و قمار می پرسند، بگو: «در آن دو گناهی بزرگ و منافعی برای مردم هست؛ ولی گناه آن ها از نفعشان بیشتر است.» در این آیه، به زیان های بزرگ شراب و قمار اشاره شده، هرچند منافعی نیز برای آن در نظر گرفته شده بود (مانند سود حاصل از تجارت آن). اما با تأکید بر برتری گناه آن بر نفعش، ذهن مخاطب برای مراحل بعدی آماده شد.
در مرحله دوم، در سوره نساء، آیه ۴۳، دستور به عدم نزدیکی به نماز در حال مستی صادر گردید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاهَ وَأَنْتُمْ سُکَارَی حَتَّی تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گویید. این آیه، به طور مستقیم شراب را حرام نکرد، اما به دلیل ارتباط نزدیک نماز با وضعیت هوشیاری و آگاهی، عملاً اوقات زیادی از روز را که مسلمانان موظف به اقامه نماز بودند، از شرب خمر منع نمود. این امر، به تدریج عادت به نوشیدن را کمرنگ کرد.
نهایتاً، در مرحله سوم و نهایی، در سوره مائده، آیات ۹۰ و ۹۱، حکم قطعی تحریم شراب صادر شد. خداوند می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ * إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَهَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاهِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه (که برای بخت آزمایی به کار می رفت) پلید و از عمل شیطان است، پس از آن ها دوری کنید تا رستگار شوید. همانا شیطان می خواهد با شراب و قمار، در میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا دست برمی دارید؟ این آیات به وضوح، شراب را «رجس» (پلید) و «عمل شیطان» معرفی کرده و با امر به اجتناب کامل از آن، حکم حرمت را به صورت قطعی اعلام می دارند.
آیات سوره مائده به روشنی شراب را «رجس» (پلید) و «عمل شیطان» معرفی می کنند که نشان از تحریم قاطع و ابدی آن در اسلام دارد.
احادیث و روایات معصومین (ع) در مذمت شراب
علاوه بر آیات قرآن کریم، احادیث و روایات متعددی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) بر حرمت، مذمت و آثار سوء مصرف مشروبات الکلی تأکید کرده اند که عمق نگاه اسلام به این مسئله را نشان می دهد.
مادر پلیدی ها و عروس شیطان
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «اَلخَمْرُ أُمُّ الْخَبَائِثِ» (شراب، مادر پلیدی ها است). این تعبیر، بیانگر آن است که شراب نه تنها خود یک گناه است، بلکه زمینه و بستر ساز بسیاری از گناهان و مفاسد دیگر می شود. عقل که مایه تمییز خیر و شر است، با نوشیدن الکل زائل شده و انسان را به سوی اعمالی سوق می دهد که در حالت عادی از آن ها پرهیز می کند.
همچنین، در روایتی دیگر از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: «مَن باتَ سَکرانَ باتَ عَرُوساً لِلشَّیاطِین» (کسی که شب را مست به صبح رساند، در حالی صبح کرده که عروس شیاطین بوده است). این تعبیر کنایه ای عمیق از تسلط و سلطه شیطان بر فرد مست و گمراهی او دارد.
شدت گناه شراب خواری
در روایات، شراب خواری گاهی با گناهان کبیره دیگر مقایسه شده و حتی از آن ها شدیدتر معرفی گردیده است. از امام باقر (علیه السلام) سؤال شد که بزرگترین گناه کبیره کدام است؟ فرمود: «شراب خواری، خداوند به چیزی چون میگساری نافرمانی نشده! ممکن است شخص نماز واجب خود را ترک کند و با مادر و دختر و خواهر خود زنا کند، در حالی که مست لایعقل باشد.» (الکافی، ج ۶، ص ۴۰۳). این روایت به خوبی نشان می دهد که حرمت شراب خواری به دلیل بازدارندگی از عقل و هوشیاری است که خود منجر به ارتکاب گناهان دیگری می شود که در حالت عادی هرگز رخ نمی دادند.
لعن و نفرین عاملان
اسلام نه تنها مصرف کننده شراب را مذمت می کند، بلکه تمامی افرادی را که در چرخه تولید، توزیع و مصرف آن نقش دارند، مورد لعن و نفرین قرار داده است. از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که فرمودند: «لَعَنَ اللهُ الْخَمْرَ وَ شَارِبَهَا وَ سَاقِیهَا وَ بَائِعَهَا وَ مُشْتَرِیهَا وَ آکِلَ ثَمَنِهَا وَ حَامِلَهَا وَ الْمَحْمُولَهَ إِلَیْهِ وَ عَاصِرَهَا وَ مُعْتَصِرَهَا»؛ خداوند شراب و نوشنده آن و ساقی آن و فروشنده آن و خریدار آن و خورنده بهای آن و حمل کننده آن و کسی که شراب برای او حمل می شود و عصاره گیر آن و کسی که برایش عصاره گیری می شود را لعنت کرده است. (الکافی، ج ۶، ص ۳۶۲). این حدیث بیانگر نگاه جامع اسلام به مسئولیت پذیری اجتماعی و مقابله ریشه ای با این منکر است.
فلسفه و حکمت حرمت شراب (ابعاد مختلف)
تحریم مشروبات الکلی در اسلام تنها یک حکم تعبدی نیست، بلکه دارای فلسفه و حکمت های عمیقی است که با توجه به سلامت فرد و جامعه در ابعاد مختلف جسمی، روانی، اخلاقی و اجتماعی وضع شده است. این حکمت ها، نشان دهنده بینش و نگاه دوراندیشانه اسلام به سعادت انسان است.
حکمت های شرعی و اخلاقی
حفظ عقل و خرد، از مهمترین اهداف شریعت اسلام است. عقل، اساس تکلیف و تمییز میان حق و باطل، خوب و بد، و پایه رشد و تعالی انسانی است. شراب، با زائل کردن عقل، این نعمت الهی را از انسان سلب می کند و او را به مرتبه حیوانیت تنزل می دهد. انسان در حالت مستی، قدرت تشخیص خود را از دست داده و ممکن است دست به اعمالی بزند که هرگز در حالت هوشیاری به آن ها فکر نمی کند.
مصرف الکل، پیش زمینه بسیاری از مفاسد اجتماعی است. از آنجا که شراب، اراده و قدرت تصمیم گیری را سست می کند، فرد مست بیشتر در معرض ارتکاب فحشا، قتل، دزدی، نزاع و سایر جرائم قرار می گیرد. آمارها در جوامعی که مصرف الکل آزاد است، ارتباط مستقیم بین مصرف مشروبات و افزایش جرائم را به وضوح نشان می دهد. این امر، یکی از دلایل اصلی تحریم الکل در اسلام برای حفظ امنیت و آرامش جامعه است.
کرامت انسانی، یکی از ارزش های محوری در اسلام است. خداوند انسان را خلیفه خود در زمین قرار داده و او را با عقل و فطرت، برتری بخشیده است. شراب خواری، با از بین بردن هوشیاری و آگاهی، منجر به رفتارهای پست و حیوانی می شود که شأن و کرامت انسان را خدشه دار می کند. فرد مست، اغلب به اعمالی دست می زند که در حالت هوشیاری از آن ها خجالت می کشد و این از بین رفتن حیا و کرامت، از جمله پیامدهای اخلاقی مخرب شراب است.
یکی از مهمترین حکمت های تحریم شراب، بازدارندگی از یاد خدا، نماز و واجبات دینی است. قرآن کریم به صراحت بیان می دارد که شیطان با شراب و قمار می خواهد در میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. زمانی که عقل انسان تحت تأثیر الکل قرار می گیرد، تمرکز و توجه لازم برای عبادت و تفکر در مسائل معنوی از بین می رود و فرد از مسیر هدایت الهی دور می شود.
ایجاد عداوت و کینه در روابط اجتماعی نیز از پیامدهای شوم مصرف الکل است. افراد مست، به دلیل عدم کنترل بر رفتار و گفتار خود، به راحتی به دیگران توهین کرده، نزاع و درگیری به راه می اندازند و روابط خانوادگی و دوستانه را تخریب می کنند. این تخریب روابط اجتماعی، به فروپاشی خانواده ها و ایجاد تفرقه در جامعه منجر می شود.
پیامدهای علمی و پزشکی مصرف الکل
علم پزشکی و روانشناسی مدرن نیز به روشنی مضرات بی شمار مصرف مشروبات الکلی را تأیید می کند. این یافته های علمی، صحت و جامعیت نگاه اسلام به موضوع الکل را بیش از پیش آشکار می سازند.
آسیب های جسمی
- سیستم عصبی مرکزی: الکل به طور مستقیم بر مغز و نخاع تأثیر می گذارد. اختلال در هوشیاری، تعادل، قدرت تکلم، حافظه کوتاه مدت و بلندمدت، و کاهش زمان واکنش از جمله عوارض حاد مصرف الکل است. مصرف مزمن منجر به آسیب های دائمی مغزی، نوروپاتی محیطی و سندرم ورنیکه-کورساکوف می شود.
- کبد: کبد، اصلی ترین عضو متابولیزه کننده الکل است. مصرف مزمن الکل منجر به کبد چرب الکلی، هپاتیت الکلی و در نهایت سیروز کبدی (نارسایی مزمن کبد) می شود که اغلب کشنده است.
- سیستم گوارش: الکل باعث التهاب مری، معده (گاستریت)، اثنی عشر و لوزالمعده (پانکراتیت) می شود. این التهابات می توانند منجر به زخم، خونریزی و افزایش خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش (مری، معده، روده بزرگ) شوند.
- قلب و عروق: مصرف مزمن و زیاد الکل می تواند منجر به کاردیومیوپاتی الکلی (ضعف عضله قلب)، افزایش فشار خون، آریتمی های قلبی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی) و افزایش خطر سکته مغزی شود.
- سیستم ایمنی: الکل سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند و فرد را در برابر عفونت های باکتریایی، ویروسی و قارچی آسیب پذیرتر می سازد.
- سرطان ها: سازمان جهانی بهداشت (WHO) الکل را به عنوان یک ماده سرطان زا شناخته است. مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان های دهان، گلو، مری، کبد، روده بزرگ و پستان را افزایش می دهد.
- تأثیر بر جنین: مصرف الکل توسط مادر باردار، به دلیل عبور از جفت و رسیدن به جنین، می تواند منجر به سندرم الکل جنینی (Fetal Alcohol Syndrome) شود که با ناهنجاری های فیزیکی، تأخیر در رشد، مشکلات عصبی و رفتاری در نوزاد همراه است.
آسیب های روانی و اجتماعی
پیامدهای مصرف مشروبات الکلی تنها به جسم محدود نمی شود، بلکه ابعاد وسیع تری در حوزه روان و جامعه دارد:
- اختلالات روانی: مصرف الکل با اختلالات روانی متعددی از جمله افسردگی، اضطراب، حملات پانیک و حتی سایکوزهای ناشی از الکل مرتبط است. بسیاری از افراد برای مقابله با این اختلالات به الکل روی می آورند که تنها وضعیت را بدتر می کند.
- افزایش خشونت های خانگی و اجتماعی: کاهش کنترل بر رفتار و تضعیف توانایی حل مسئله در حالت مستی، منجر به افزایش خشونت های کلامی و فیزیکی در خانواده و جامعه می شود.
- فروپاشی نهاد خانواده: اعتیاد به الکل یکی از عوامل اصلی طلاق، بی سرپرستی کودکان و از هم پاشیدگی خانواده ها است که بنیان های جامعه را تضعیف می کند.
- افزایش تصادفات و حوادث: کاهش هوشیاری، اختلال در قضاوت و کاهش زمان واکنش، منجر به افزایش چشمگیر تصادفات رانندگی، حوادث کاری و سایر اتفاقات ناگوار می شود.
- اعتیاد به الکل و پیامدهای فردی و خانوادگی: الکل یک ماده اعتیادآور است و وابستگی به آن، زندگی فردی و خانوادگی را مختل می کند. ترک آن نیز با سندرم محرومیت الکل همراه است که می تواند خطرناک باشد.
- کاهش بهره وری کاری و مشکلات اقتصادی: مصرف الکل باعث غیبت از کار، کاهش تمرکز و توانایی انجام وظایف می شود که به کاهش بهره وری کاری و مشکلات مالی و اقتصادی برای فرد و خانواده می انجامد.
احکام فقهی و مسائل عملی پیرامون مشروبات الکلی
شناخت احکام فقهی مربوط به مشروبات الکلی، برای هر مسلمانی که می خواهد زندگی خود را بر اساس موازین شرع تنظیم کند، ضروری است. این بخش به بررسی برخی از مسائل عملی و احکام فقهی پیرامون مشروبات الکلی می پردازد.
نجاست مشروبات الکلی و احکام آن
مشروبات الکلی مسکر، از نظر فقه شیعه، نجس محسوب می شوند. نجاست به معنای پلیدی شرعی است که مستلزم تطهیر برای انجام عبادات می باشد.
- نحوه نجاست بدن: تنها قسمت هایی از بدن که مستقیماً با شراب آلوده شده اند نجس می شوند. کل بدن شراب خوار نجس نیست، بلکه فقط موضع تماس نجس است و با آب کشیدن پاک می گردد.
- ظروف آلوده: استفاده از ظروفی که به شراب آلوده شده اند، بدون تطهیر جایز نیست. این ظروف باید با آب شسته و پاک شوند. آب کشیدن لیوان یا هر ظرفی که نجس شده باشد، نجاست را به دیگری منتقل نمی کند.
- نجس شدن غذا یا اشیای دیگر: اگر دست شراب خوار که نجس است و هنوز خشک نشده، به غذا یا اشیای دیگر برسد، آن غذا یا شیء نیز نجس می شود. اما اگر دست نجس او خشک شده باشد یا با دست تمیز غذا بپزد و نجاست به غذا منتقل نشود، غذا نجس نمی شود و قابل استفاده است.
حکم نماز و عبادت شراب خوار
یکی از مسائل مهمی که در مورد شراب خواری مطرح می شود، مسئله نماز و عبادات است.
در روایات آمده است که نماز شراب خوار تا چهل روز پذیرفته نیست (میزان الحکمه، عنوان ۱۱۲۶، حدیث ۵۱۴۸). این حکم به معنای آن نیست که فرد شراب خوار می تواند تا چهل روز نماز نخواند. بلکه بر او همانند هر فرد دیگری واجب است که نمازهای یومیه خود را اقامه کند. اگر نماز نخواند، گناه دیگری مرتکب شده است. فلسفه این حکم، یک نوع تنبیه الهی و هشدار جدی است. این بدان معناست که فرد شراب خوار با ارتکاب این گناه، حجابی میان خود و پروردگار ایجاد کرده که باعث عدم پذیرش کامل و اثر تعالی بخش نمازهایش در این دوره می شود. در واقع، نماز او از نظر ظاهری صحیح است، اما از نظر باطنی و معنوی و کسب پاداش کامل، مقبول درگاه الهی نخواهد بود مگر آنکه توبه کند. این حکم جنبه بازدارندگی قوی دارد تا فرد از گام نهادن در این راه خطرناک منصرف گردد.
توبه از شراب خواری
درب توبه در اسلام همیشه باز است و خداوند متعال پذیرای توبه کنندگان واقعی است.
شراب خواری از گناهان کبیره است، اما با توبه نصوح (توبه واقعی و خالصانه) قابل آمرزش است. شرایط توبه واقعی شامل پشیمانی از گناه، عزم بر ترک آن برای همیشه، و جبران حقوقی است که ممکن است به واسطه آن گناه ضایع شده باشد. آثار مثبت توبه نه تنها در آخرت بلکه در دنیا نیز نمایان می شود؛ آرامش روحی، بازگشت به مسیر صحیح زندگی، و دوری از عواقب سوء اجتماعی از جمله این آثار است. خداوند در قرآن می فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (زمر، ۵۳)؛ بگو: «ای بندگان من که بر خود زیاده روی کرده اید، از رحمت خدا ناامید نشوید. همانا خداوند همه گناهان را می آمرزد، که او خود آمرزنده مهربان است.»
حد شرعی شراب خواری
در نظام کیفری اسلام، برای شراب خواری حدی شرعی تعیین شده است. حد شرعی به مجازات های ثابتی گفته می شود که از سوی شرع تعیین شده اند.
حد شرعی شراب خواری، ۸۰ ضربه تازیانه است که در صورت اثبات جرم (با شهادت دو شاهد عادل یا اقرار فرد) توسط حاکم شرع اجرا می شود. این مجازات، جنبه قانونی و اجتماعی دارد و با هدف پیشگیری از شیوع این منکر و حفظ نظم عمومی وضع شده است. البته اجرای حدود شرعی منوط به شرایط خاصی است و فقط توسط حاکم شرع قابل اجراست.
احکام معاشرت با مصرف کنندگان الکل
مسئله معاشرت با افرادی که مشروبات الکلی مصرف می کنند، در زندگی اجتماعی روزمره اهمیت زیادی دارد.
- ازدواج با شراب خوار: ازدواج با فردی که به طور علنی شراب می خورد (قبل از توبه) مکروه و به فتوای برخی مراجع جایز نیست. اگر فرد توبه کرده و دیگر مرتکب این گناه نمی شود، ازدواج با او اشکال ندارد.
- ازدواج با کسی که اقوامش شراب خوار هستند: ازدواج با شخصی که خودش پاک است اما اقوام یا خانواده اش شراب خوار هستند، از نظر شرعی اشکالی ندارد، اگرچه توصیه می شود جوانب احتیاط و تأثیرات فرهنگی محیط خانواده جدید مد نظر قرار گیرد.
- همسفرگی و حضور در مجالس شراب خواری: حضور در مجالسی که در آن شراب سرو می شود و گناه صورت می گیرد، حتی اگر خود فرد شراب ننوشد، جایز نیست و مکروه شدید است. این امر به دلیل نهی از منکر و دوری از محیط گناه و احتمال تأثیرپذیری است.
الکل های غیرشرابی (صنعتی، طبی، عطرها)
الکل های غیرشرابی مانند الکل های صنعتی، طبی و آنچه در عطرها استفاده می شود، از نظر فقهی تفاوت هایی با خمر (شراب مسکر) دارند.
فقها بین خمر (شراب مسکر انگوری یا هر مایع مسکر دیگر که از نظر شرعی نجس است) و الکل های مطلق مانند اتیل الکل، متیل الکل و… که از غیر انگور یا خرما گرفته می شوند و ذاتاً نجس نیستند، تفاوت قائل شده اند.
- الکل های صنعتی و طبی: استفاده از الکل های صنعتی و طبی برای ضدعفونی کردن دست، ابزار پزشکی، یا در داروها (در صورت عدم وجود جایگزین حلال و اضطرار) جایز است. این الکل ها از نظر اکثر مراجع تقلید نجس نیستند، مگر آنکه مشخص شود از نوع خمر و مسکر باشند.
- عطرها و ادکلن های حاوی الکل: عطرها و ادکلن هایی که حاوی الکل هستند، تا زمانی که الکل موجود در آن ها از نوع خمر نباشد، پاک هستند و استفاده از آن ها اشکالی ندارد. بسیاری از الکل های مورد استفاده در عطرها، الکل های صنعتی هستند و حکم نجاست خمر را ندارند.
مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی درصد کمی الکل
برخی از محصولات غذایی و نوشیدنی ها ممکن است حاوی درصد بسیار کمی الکل باشند که به صورت طبیعی در فرآیند تولید به وجود آمده یا به عنوان حلال و طعم دهنده اضافه شده است.
در مورد آبجوهای بدون الکل، اگر فرآیند تولید به گونه ای باشد که در هیچ مرحله ای به مرحله اسکار (مستی) نرسد و یا اگر به مرحله اسکار رسیده اما الکل آن به طور کامل از بین برود و تبدیل به ماده دیگری شود، حلال است. اما اگر فرآیند تولید آن مشابه آبجوهای الکلی باشد و تنها درصد الکل را کاهش دهند، از نظر برخی مراجع همچنان مشکل دار است. در مورد سایر محصولات با الکل جزئی نیز، اگر الکل به حدی اندک باشد که باعث مستی نشود و اصطلاحاً استحاله شده باشد یا از ابتدا از نوع خمر نبوده باشد، حلال است. تشخیص این موارد معمولاً به فتوای مرجع تقلید و نظر کارشناسان دینی بستگی دارد.
در اسلام، تحریم الکل بر پایه حفظ عقل، جان، مال، نسل و دین است و این پنج اصل از اهداف اصلی شریعت محسوب می شوند.
نتیجه گیری
حکم شرعی مصرف مشروبات الکلی در دین مبین اسلام، به وضوح بر پایه تحریم قاطع و ابدی استوار است. این تحریم، نه تنها یک دستور تعبدی، بلکه برگرفته از حکمت های عمیق الهی است که به سعادت و سلامت همه جانبه انسان در ابعاد جسمی، روانی، اخلاقی و اجتماعی می اندیشد. آیات قرآن کریم و احادیث معصومین (علیهم السلام) با قاطعیت تمام، شراب را «رجس» و «ام الخبائث» معرفی کرده و به دلیل آسیب های فراوان آن بر فرد و جامعه، از آن نهی اکید فرموده اند.
فلسفه این تحریم، در حفظ عقل و خرد، پیشگیری از فساد، صیانت از کرامت انسانی، و جلوگیری از عداوت و کینه در روابط اجتماعی نهفته است. یافته های علمی نوین در پزشکی و روانشناسی نیز به طور کامل این حکمت ها را تأیید می کنند و آسیب های جدی الکل بر سیستم های مختلف بدن، سلامت روان، و بنیان خانواده و جامعه را به اثبات رسانده اند. احکام فقهی مرتبط با نجاست الکل، وضعیت نماز شراب خوار، شرایط توبه، و نحوه معاشرت با مصرف کنندگان الکل نیز همگی در راستای حمایت از این تحریم و پیشگیری از گسترش آن تدوین شده اند.
اسلام با نگاه جامع نگر خود، همواره به دنبال حفظ تعادل و اعتدال در زندگی انسان است و از هر آنچه که به این تعادل آسیب رساند، نهی می کند. مصرف مشروبات الکلی به وضوح با این اصول در تضاد است و به همین دلیل، دوری از آن برای هر مسلمانی یک تکلیف شرعی و یک ضرورت عقلی و بهداشتی محسوب می شود. درک عمیق این حقایق، نه تنها ایمان به احکام الهی را تقویت می کند، بلکه نقشی حیاتی در حفظ سلامت فردی و پایداری اجتماعی ایفا می نماید. لازم است تا با تأمل در حکمت این احکام و دوری از آنچه مضر است، خود و جامعه را از بلای خانمان سوز الکل مصون داریم.