معماری بازار کاپالی چارشی

بازار کاپالی چارشی استانبول، نمادی بی بدیل از هویت تجاری و هنری امپراتوری عثمانی، مجموعه ای بی نظیر از فضاهای سرپوشیده است که تجسمی از طراحی هوشمندانه شهری و جزئیات معماری خیره کننده را به نمایش می گذارد. این بازار فراتر از یک مرکز تجاری، موزه ای زنده از تاریخ، فرهنگ و خلاقیت معماران عثمانی به شمار می رود.

معماری بازار بزرگ استانبول، که به آن کاپالی چارشی نیز گفته می شود، یک مطالعه موردی جامع در زمینه طراحی فضاهای تجاری سرپوشیده سنتی است. این مجموعه با وسعت بی نظیر خود و ادغام استادانه عناصر سازه ای، تزئینی و عملکردی، نه تنها نیازهای اقتصادی یک پایتخت امپراتوری را برآورده می ساخته، بلکه به عنصری کلیدی در شکل گیری هویت بصری و اجتماعی شهر استانبول تبدیل شده است. تحلیل ویژگی های کالبدی، سیر تحول تاریخی و تکنیک های ساختمانی به کار رفته در این اثر، درک عمیق تری از نبوغ معماری عثمانی و نحوه پاسخگویی آن به بستر فرهنگی و اقلیمی خود ارائه می دهد. این مقاله به صورت تخصصی به بررسی این ابعاد، از ریشه های تاریخی و گسترش فیزیکی تا جزئیات هنری و مقایسه آن با سایر نمونه های منطقه ای می پردازد و ابعاد کمتر دیده شده معماری این بازار را روشن می سازد.

ریشه ها و سیر تکوین تاریخی: معماری در بستر تحولات زمان

تاریخچه معماری بازار کاپالی چارشی پیوندی ناگسستنی با وقایع و تحولات امپراتوری عثمانی دارد. بنیان گذاری این بازار نه تنها یک اقدام تجاری، بلکه یک تصمیم استراتژیک برای سازماندهی اقتصادی و اجتماعی پایتخت جدید عثمانی پس از فتح قسطنطنیه بود.

بنیان گذاری و کارکرد اولیه

بازار کاپالی چارشی در قرن پانزدهم و به دستور سلطان محمد فاتح (حدود ۱۴۵۵-۱۴۶۱ میلادی) پایه گذاری شد. هدف اولیه، ایجاد یک مرکز تجاری امن و سازمان یافته برای مبادلات کالا، به ویژه منسوجات گران بها و جواهرات، بود. هسته اولیه این بازار را دو بنای مستحکم و سرپوشیده به نام بدستان تشکیل می دادند.

• بدستان عتیق (Cevahir Bedesteni): این بدستان که در ابتدا سوق کبیر یا بدستان جواهر نامیده می شد، قدیمی ترین بخش بازار است. معماری آن با دیوارهای سنگی ضخیم و گنبدهای آجری مستحکم، برای نگهداری کالاهای ارزشمند و انجام معاملات بزرگ طراحی شده بود. این بنا دارای ۱۵ گنبد و شش ورودی است و نقش یک قلعه امن را برای تجارت ایفا می کرد.
• بدستان صندل (Sandal Bedesteni): این بدستان در سال ۱۴۶۱ میلادی، کمی پس از بدستان عتیق، به دستور سلطان محمد فاتح و با هدف توسعه تجارت منسوجات ابریشمی و کالاهای لوکس ساخته شد. این بدستان نیز ساختاری مستحکم با بیست گنبد داشت، اما از نظر عملکردی، بیشتر به محل عرضه و فروش منسوجات فاخر اختصاص یافته بود. تفاوت های کاربری این دو بدستان به تفکیک فضایی و تخصصی شدن بازار از همان ابتدا کمک شایانی کرد.

بدستان ها نه تنها فضاهای تجاری، بلکه مراکز مالی و حقوقی مهمی نیز محسوب می شدند، جایی که اسناد رسمی تنظیم و مبادلات با نظارت دقیق صورت می گرفت.

گسترش و شکل گیری ساختار سرپوشیده

با گذشت زمان و افزایش فعالیت های تجاری، غرفه ها و حجره های کوچکتر به تدریج در اطراف این دو بدستان شکل گرفتند. خیابان ها و گذرگاه هایی که این حجره ها را به یکدیگر متصل می کردند، ابتدا روباز بودند، اما برای محافظت از کالاها در برابر شرایط جوی و همچنین تأمین امنیت، به مرور زمان مسقف شدند. این فرآیند مسقف سازی، بازار بزرگ استانبول را به یکی از بزرگترین و پیچیده ترین بازارهای سرپوشیده جهان تبدیل کرد.

توسعه بازار کاپالی چارشی تنها به افزودن حجره ها و راسته ها محدود نمی شد. کاروانسراها (خان ها) و مجموعه های خدماتی مانند حمام ها، مساجد کوچک، و قهوه خانه ها نیز به تدریج به ساختار بازار اضافه شدند و آن را به یک شهرک تجاری خودکفا مبدل کردند. این گسترش ارگانیک و تدریجی، به بازار فرمی هزارتو و پیچیده بخشید که امروزه نیز یکی از ویژگی های بارز آن محسوب می شود.

بازار در طول قرن ها، بارها تحت تأثیر حوادث طبیعی مخربی چون زلزله و آتش سوزی قرار گرفته است. زمین لرزه های سال های ۱۷۶۶، ۱۸۹۴ و آتش سوزی های متعدد، به ویژه در سال های ۱۷۰۱ و ۱۸۹۴، بخش های وسیعی از بازار را ویران کردند. با این حال، هر بار بازار با همت بازرگانان، دولت و معماران مجرب، بازسازی و مرمت شده است. این بازسازی های مکرر، هرچند به قیمت تغییراتی در فرم اولیه، به پایداری و تطبیق پذیری معماری بازارهای سرپوشیده عثمانی کمک کرده و لایه های تاریخی متعددی به کالبد آن افزوده است. این فرآیند مداوم بازسازی، نشان دهنده اهمیت حیاتی بازار برای اقتصاد و فرهنگ استانبول بود.

بازار کاپالی چارشی، فراتر از یک بنا، سیستمی زنده و در حال تکامل است که هویت خود را از دل قرن ها تجارت و بازسازی های هوشمندانه به دست آورده است.

تحلیل کالبدی و فضایی: درک فرم و سازماندهی معماری

بازار کاپالی چارشی تنها مجموعه ای از مغازه ها نیست، بلکه یک شاهکار طراحی فضایی بازارهای شرق و شهرسازی است که از نظر سازماندهی کالبدی و فضایی، اصول پیچیده ای را در خود جای داده است.

طراحی شهری و شبکه ارتباطی

نقشه کلی بازار کاپالی چارشی شبکه ای پیچیده و درهم تنیده از خیابان ها (به ترکی سوکا یا کادسی)، راسته ها (تخصص یافته بر اساس نوع کالا) و حیاط های داخلی (خان ها) است که وسعتی بیش از ۵۰ هزار مترمربع را پوشش می دهد. این شبکه شامل بیش از ۶۰ خیابان و راسته و حدود ۲۲ ورودی اصلی و فرعی است که هر یک به نامی خاص شناخته می شوند. این پیچیدگی، به نوعی حس کشف و ماجراجویی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می آورد.

سازماندهی کارکردی فضاها از مهم ترین ویژگی های بازار است. راسته های تخصصی مانند راسته ی طلافروش ها (Altuncular Çarşısı)، ادویه جات (Baharatçılar Çarşısı)، چرم و منسوجات، گواهی بر تخصص گرایی اصناف در دوران عثمانی است. این تقسیم بندی نه تنها به خریداران در یافتن کالای مورد نظر کمک می کرد، بلکه رقابت سالم بین بازرگانان را نیز تشویق می نمود.

ارتباط بازار با فضاهای شهری اطراف نیز قابل توجه است. کاپالی چارشی در منطقه فاتح قرار گرفته و به مساجد مهمی مانند مسجد بایزید دوم و مسجد نوروسمانیه متصل است. این پیوستگی، بازار را به عنوان یک مرکز چندعملکردی در بافت شهری تثبیت کرده و از آن یک شریان حیاتی تجاری و اجتماعی ساخته است.

عناصر ساختاری و سازه

ساختار معماری بازار کاپالی چارشی بر پایه استحکام و زیبایی شناسی عثمانی بنا شده است. عناصر سازه ای آن نه تنها وزن سقف را تحمل می کنند، بلکه به زیبایی بصری و تجربه فضایی نیز کمک می کنند.

گنبدها و طاق ها

یکی از شاخص ترین ویژگی های معماری بازار کاپالی چارشی، استفاده گسترده از گنبدها و طاق ها است. گنبدهای متقاطع (Cross-vaults) و طاق های قوسی، که معمولاً با آجر و ملات ساخته شده اند، سقف اکثر گذرگاه ها و فضاهای اصلی را پوشانده اند. ارتفاع متوسط سقف ها حدود ۶ متر است که حس فراخ و دلبازی را در فضاهای داخلی ایجاد می کند.

نقش سازه ای گنبدها در توزیع بار و پایداری سازه حیاتی است، اما گنبدها و سقف های بازار بزرگ استانبول همچنین از نظر زیبایی شناختی نیز اهمیت فراوانی دارند. سطح زیرین گنبدها با نقاشی های دیواری و تزئینات هندسی و گیاهی آراسته شده اند که به فضای داخلی جلوه ای باشکوه می بخشند و از شاخصه های اصلی سبک معماری عثمانی در بازار به شمار می روند.

پنجره های سقفی

یکی از راهکارهای هوشمندانه در ساختار معماری بازار کاپالی چارشی، تعبیه پنجره هایی در گنبدها و سقف ها است. این پنجره ها نقش حیاتی در تأمین نورپردازی طبیعی در بازارهای سنتی و تهویه مطبوع بازار ایفا می کنند. نور خورشید که از این پنجره ها به داخل نفوذ می کند، بازی نور و سایه زیبایی را بر روی دیوارها و کف بازار ایجاد کرده و به پویایی فضای داخلی می افزاید. این سیستم، نیاز به روشنایی مصنوعی را در طول روز به حداقل می رساند.

دیوارها و ستون ها

مصالح غالب در ساخت دیوارهای بازار، آجر و سنگ است. این مصالح به دلیل دوام و مقاومت در برابر حوادث طبیعی، به ویژه آتش سوزی و زلزله، انتخاب شده اند. دیوارها اغلب ضخیم و مستحکم هستند و ستون های سنگی و آجری نیز به عنوان عناصر پشتیبان در نقاط کلیدی سازه به کار رفته اند. شیوه پی بندی نیز بر اساس تکنیک های سنتی عثمانی و با در نظر گرفتن ماهیت لرزه خیز منطقه طراحی شده بود تا پایداری و طول عمر بنا را تضمین کند. این عناصر به ویژگی های کالبدی کاپالی چارشی استحکام و صلابت بخشیده اند.

مصالح و تکنیک های ساختمانی

استفاده از مصالح ساختمانی تاریخی بازار استانبول نشان دهنده دانش و تجربه معماران عثمانی در بهره برداری از منابع بومی و تکنیک های سنتی است. سنگ، آجر و چوب سه مصالح اصلی بودند که در ساختار این بازار به کار رفتند:

• سنگ: به ویژه سنگ آهک و گرانیت، برای پی ها، دیوارها و ستون های اصلی، به دلیل استحکام و دوام بالا استفاده می شد.
• آجر: در ساخت گنبدها، طاق ها و دیوارهای داخلی کاربرد فراوان داشت. آجرکاری به روش های مختلفی انجام می گرفت که علاوه بر جنبه سازه ای، زیبایی شناسی خاص خود را نیز به همراه داشت.
• چوب: برای ساخت خرپاها، درب ها، کرکره های مغازه ها و جزئیات داخلی مورد استفاده قرار می گرفت.

ملات ساروج (Horasan harcı)، ترکیبی از آهک، ماسه، خاکستر آجر و گاهی اوقات سفیده تخم مرغ، به عنوان یک چسباننده قوی و مقاوم در برابر رطوبت و لرزه استفاده می شد. استفاده از سرب برای پوشش خارجی گنبدها نیز از تکنیک های رایج عثمانی برای آب بندی و افزایش طول عمر سازه بود. این تکنیک ها، با توجه به شرایط اقلیمی و زمین شناختی منطقه، به گونه ای انتخاب شده بودند که حداکثر پایداری و دوام را برای بازار فراهم آورند و معماری فضاهای تجاری سنتی را غنی سازند.

هنر و تزئینات: روایت زیبایی شناسی عثمانی

معماری بازار کاپالی چارشی نه تنها از نظر ساختاری چشمگیر است، بلکه به واسطه جزئیات هنری و تزئینات غنی خود، گنجینه ای از زیبایی شناسی عثمانی به شمار می رود. هر گوشه از این بازار، روایتی از هنر و فرهنگ زمان خود را بازگو می کند.

نقاشی ها و کتیبه های دیواری و سقفی

گنبدها و طاق های بازار با نقاشی های دیواری و سقفی خیره کننده آراسته شده اند که عمدتاً شامل نقوش هندسی، گیاهی (اسلیمی و ختایی) و خطی اسلامی هستند. این نقوش، که با دقت و ظرافت فراوان اجرا شده اند، فضایی روحانی و در عین حال پرشکوه را خلق می کنند. طرح های هندسی با تکرار موزون و تقارن خود، نمادی از نظم کیهانی در هنر اسلامی هستند، در حالی که نقوش گیاهی با پیچ و خم های ظریف و گل ها و برگ های در هم تنیده، بهشت را تداعی می کنند.

پالت رنگی مورد استفاده در این نقاشی ها غالباً زنده و غنی است، با استفاده از آبی های عثمانی، قرمزهای اخرایی، سبزهای زمردی و طلایی های درخشان که جلوه ای لوکس و سلطنتی به فضا می بخشند. کتیبه ها نیز، که عمدتاً با خط ثلث یا نستعلیق نوشته شده اند، آیات قرآن، اشعار و عبارات ستایش آمیز را در خود جای داده اند و به جنبه های معنوی و اخلاقی تجارت اشاره دارند. نقاشی های دیواری بازار بزرگ نه تنها جنبه تزئینی دارند، بلکه بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی و هنر اسلامی در معماری بازار را تشکیل می دهند.

کاشی کاری ها و معرق کاری ها

اگرچه بازار کاپالی چارشی به اندازه مساجد و کاخ های عثمانی به کاشی کاری های وسیع شهرت ندارد، اما در برخی از بخش ها، به ویژه در ورودی ها، آبخوری ها و نمازخانه های کوچک، می توان نمونه هایی از کاشی کاری های زیبا را مشاهده کرد. این کاشی کاری ها، اغلب با طرح های هندسی یا گیاهی و رنگ های آبی و سبز، به فضا جلوه ای از ظرافت و شکوه می بخشند. استفاده از کاشی های ایزنیک (Iznik)، که در دوران عثمانی بسیار محبوب بودند، در بخش هایی از بازار، به غنای هنری آن افزوده است. این جزئیات، تأکید بر تزئینات معماری بازار کاپالی چارشی به عنوان یک عنصر زیبایی شناختی را نشان می دهد.

آبخوری ها و عناصر آبی سنتی

آبخوری ها (سبیل ها) یکی از عناصر مهم در معماری بازارهای سرپوشیده عثمانی و فضاهای عمومی سنتی هستند. این آبخوری ها نه تنها برای تأمین آب آشامیدنی عموم مردم ساخته می شدند، بلکه خود نیز به عنوان عناصر معماری و تزئینی برجسته به شمار می رفتند. آبخوری های بازار کاپالی چارشی با طراحی های زیبا، کنده کاری های سنگی، و گاهی کاشی کاری، به نقاط مکث و استراحت در میان شلوغی بازار تبدیل شده اند. جایگاه استراتژیک آن ها در گذرگاه های اصلی، به سهولت دسترسی و همچنین ایجاد نقاط کانونی بصری کمک می کند. این عناصر آبی، بخشی از رویکرد جامع تر به طراحی فضایی بازارهای شرق هستند که رفاه عمومی و زیبایی شناسی را در کنار هم قرار می دهند.

معماری بازار کاپالی چارشی در چشم انداز جهانی و منطقه ای

معماری بازار کاپالی چارشی نه تنها در مقیاس محلی، بلکه در چشم انداز جهانی و منطقه ای نیز جایگاه ویژه ای دارد. این بازار نه تنها خود یک الگو است، بلکه با دیگر نمونه های برجسته معماری بازارهای سرپوشیده در خاورمیانه قرابت ها و تفاوت هایی را به نمایش می گذارد.

مقایسه با بازارهای سرپوشیده ایران و خاورمیانه

بازارهای سرپوشیده، به ویژه در ایران و خاورمیانه، از نمونه های برجسته معماری فضاهای تجاری سنتی هستند. بازار کاپالی چارشی شباهت های ساختاری و فضایی بسیاری با بازارهایی چون بازار تبریز (ثبت جهانی یونسکو)، بازار اصفهان و بازار کاشان دارد:

• شباهت ها:
  • ساختار سرپوشیده: هر دو از گنبدها و طاق ها برای مسقف کردن گذرگاه ها استفاده می کنند که هم در برابر عوامل طبیعی محافظت می کند و هم فضای داخلی را خنک و دلپذیر نگه می دارد.
  • سازماندهی راسته ای: تخصصی شدن راسته ها بر اساس نوع کالا (مانند راسته مسگرها، فرش فروش ها، طلافروش ها) یک ویژگی مشترک است.
  • ادغام با فضاهای مذهبی و خدماتی: مساجد، حمام ها، کاروانسراها (خان ها) و مدارس اغلب در دل بازار یا در مجاورت آن قرار دارند.
  • تزئینات: استفاده از نقوش هندسی، گیاهی و خوشنویسی اسلامی در تزئینات سقف ها و دیوارها.
• تفاوت ها:
  • شکل گیری: بازار کاپالی چارشی از دو بدستان اصلی شروع شد و به صورت ارگانیک در اطراف آنها گسترش یافت، در حالی که برخی بازارهای ایرانی (مانند اصفهان) ممکن است بیشتر بر اساس یک طرح اولیه جامع تر ایجاد شده باشند.
  • مدولاسیون گنبدها: در حالی که بازارهای ایرانی اغلب از گنبدهای منظم و با دهانه های بزرگ استفاده می کنند (به ویژه در چهارسوها)، کاپالی چارشی بیشتر از گنبدهای کوچکتر متقاطع بر روی گذرگاه های باریک تر بهره می برد.
  • مصالح: اگرچه هر دو از آجر و سنگ استفاده می کنند، اما تفاوت هایی در تکنیک های آجرکاری و جزئیات تزئینی وجود دارد که از ویژگی های منطقه ای و فرهنگی هر امپراتوری نشأت می گیرد.

این مقایسه نشان می دهد که با وجود تفاوت های ظریف در جزئیات، اصول اساسی معماری بازارهای سرپوشیده عثمانی و ایرانی، ریشه های مشترکی در سنت های تجاری و شهرسازی اسلامی دارند و تأثیرات متقابل فرهنگی و تجاری بین این مناطق، به شکل گیری این شاهکارهای معماری کمک کرده است.

تأثیر بر معماری معاصر و حفظ میراث

بازار کاپالی چارشی به عنوان یک الگوی موفق از معماری فضاهای تجاری سنتی، همواره مورد مطالعه و الهام بخش معماران و شهرسازان بوده است. پیچیدگی، قابلیت تطبیق و کارایی فضایی آن، دروس مهمی برای طراحی مراکز تجاری مدرن، به ویژه در زمینه ایجاد فضاهای پویا و انسانی، ارائه می دهد.

اهمیت حفظ، مرمت و نگهداری این میراث جهانی از دیدگاه یونسکو و سازمان های مربوطه بسیار بالاست. بازار کاپالی چارشی نه تنها یک بنای تاریخی، بلکه یک اکوسیستم زنده است که همچنان نقش حیاتی در زندگی شهری استانبول ایفا می کند. تلاش ها برای حفظ اصالت معماری، ترمیم آسیب های ناشی از زمان و حوادث، و در عین حال، تطبیق آن با نیازهای روز، چالش های مهمی را پیش روی متخصصان قرار داده است. بازسازی های معماری بازار کاپالی چارشی همواره با هدف حفظ هویت تاریخی و تقویت استحکام بنا انجام شده اند تا اهمیت تاریخی معماری بازار برای نسل های آینده نیز پابرجا بماند.

این بازار به عنوان یک نماد از کاروانسراهای تاریخی استانبول و مراکز تجاری عثمانی، یادآور توانمندی های معماری سنتی در خلق فضاهایی پایدار و الهام بخش است که می تواند در طراحی های معاصر نیز مورد توجه قرار گیرد.

تجربه فضایی: قدم زدن در دالان های تاریخ

تجربه قدم زدن در دالان های پرپیچ وخم بازار کاپالی چارشی، فراتر از یک بازدید ساده است؛ این تجربه ای حسی و چندوجهی است که تمامی ابعاد وجودی یک بازدیدکننده را درگیر می کند و به نوعی ادغام با تاریخ و فرهنگ شهر استانبول است. معماری بازار کاپالی چارشی در خلق این تجربه نقش محوری دارد.

هنگامی که از یکی از دروازه های متعدد وارد بازار می شوید، اولین چیزی که جلب توجه می کند، بازی نور و سایه است که از پنجره های تعبیه شده در گنبدها به درون می تابد. این نورپردازی طبیعی در بازارهای سنتی، حس عمق و رمزآلودگی را به فضا می بخشد و بر جزئیات نقاشی های سقفی و بافت های سنگی دیوارها تأکید می کند. رنگ های زنده نقاشی ها و کاشی کاری ها، در تضاد با بافت های خشن تر آجر و سنگ، جلوه ای از پویایی بصری را ایجاد می کنند.

صدای بازار، سمفونی ای از گفتگوها، چانه زنی ها، و صدای رفت وآمد مردمان، به همراه بوی ادویه جات، قهوه و چرم، حواس بویایی و شنوایی را به چالش می کشد. این تراکم انسانی و فعالیت مداوم، به فضا حس زندگی و سرزندگی می بخشد. مقیاس انسانی دالان ها و ارتفاع ۶ متری سقف ها، فضایی را ایجاد می کند که نه بیش از حد عظیم است و نه تنگ و فشرده؛ بلکه حسی از محصوریت دلپذیر و صمیمیت را القا می کند. این عناصر، همگی در کنار هم، یک تجربه حسی و منحصر به فرد را برای بازدیدکنندگان خلق می کنند.

بازتاب زندگی روزمره و فرهنگ ترکیه در معماری زنده بازار به وضوح قابل مشاهده است. از نمایش هنرمندانه صنایع دستی و جواهرات تا تعاملات گرم فروشندگان با مشتریان، همه و همه بخشی از نمایش روزانه فرهنگی است که در این چارچوب معماری کهن به نمایش گذاشته می شود. این بازار به نوعی یک صحنه تئاتر دائمی است که در آن، هر بازدیدکننده هم تماشاگر است و هم بخشی از بازی. بازار بزرگ استانبول به این دلیل نه تنها یک جاذبه گردشگری، بلکه یک بخش پویا و زنده از هویت استانبول است که در آن، گذشته و حال به شکلی بی نظیر در هم تنیده شده اند.

فضای کاپالی چارشی نه تنها برای تجارت بلکه برای تجربه، کشف و غرق شدن در تلاقی تاریخ و زندگی روزمره طراحی شده است.

نتیجه گیری: کاپالی چارشی، فراتر از یک بازار، یک موزه معماری زنده

معماری بازار کاپالی چارشی تجسمی از نبوغ طراحی، مهندسی و هنر در دوران امپراتوری عثمانی است. این بنا، که از هسته های مستحکم بدستان ها آغاز شد و به تدریج به یک مجموعه شهری پیچیده و سرپوشیده گسترش یافت، شاهدی بر پویایی و انطباق پذیری معماری در بستر تحولات تاریخی است. تحلیل دقیق ویژگی های کالبدی، از ساختار گنبدها و طاق ها گرفته تا مصالح بومی و تکنیک های ساختمانی تاریخی بازار استانبول، لایه های عمیقی از دانش مهندسی و زیبایی شناختی معماران آن دوره را آشکار می سازد.

نقش آن در ایجاد یک تجربه فضایی منحصر به فرد، با تلفیق هوشمندانه نور طبیعی، رنگ های زنده تزئینات سقفی، و هارمونی صداها و بوها، نشان دهنده درک عمیق از روانشناسی فضا و تأثیر آن بر تعاملات انسانی است. هنر اسلامی در معماری بازار، از نقوش هندسی و گیاهی تا کتیبه های خوشنویسی، نه تنها به فضا جلوه بصری می بخشد، بلکه نمادگرایی عمیقی از نظم و زیبایی را در خود جای داده است.

در مقایسه با سایر بازارهای سرپوشیده ایران و خاورمیانه، کاپالی چارشی با وجود شباهت های اساسی، تفاوت های ظریفی در شکل گیری و جزئیات دارد که آن را به اثری بی همتا تبدیل کرده است. اهمیت این بازار به عنوان یک میراث جهانی و الگویی برای طراحی فضاهای تجاری، امروزه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و ضرورت حفاظت و مرمت آن را دوچندان می کند.

در نهایت، بازار کاپالی چارشی فراتر از یک مکان برای خرید و فروش، یک موزه معماری زنده است که هر دالان و هر گنبد آن، داستانی از تاریخ، فرهنگ و هنر عثمانی را روایت می کند. این بنا، نه تنها نمادی از قدرت اقتصادی و فرهنگی یک امپراتوری است، بلکه یک شاهکار معماری پایدار است که همچنان پس از قرن ها، الهام بخش و جذاب باقی مانده است. کشف دقیق تر و عمیق تر لایه های معماری این اثر بی نظیر، درک ما را از پویایی و غنای تمدن عثمانی افزایش می دهد و اهمیت حفظ این میراث گرانبها را یادآور می شود.