پرمصرف‌ترین گیاه دارویی

رازیانه با نام علمی Foeniculum vulgare Mill گیاهی دو ساله یا چند ساله از تیره چتریان است. میوه رازیانه ظاهری باریک، دراز و استوانه‌ای دارد. ابعاد آن بر حسب محل رویش گیاه متفاوت است. سطح آن بی کرک، شیاردار، برنگ سبز روشن و گاهی نیز در بعضی نمونه ها، زرد روشن به طول ۶ تا ۱۰ میلیمتر و به عرض ۲ تا ۳ میلی متر است.

طعم دانه رازیانه معطر، کم و بیش شیرین بوده و بوی آن ملایم است. رازیانه بومی مدیترانه و جنوب اروپا است، اما در حال حاضر در مرکز اروپا، کشور‌های آسیایی و بسیاری از کشور‌های آفریقایی و همچنین در برزیل و آرژانتین کشت می‌شود. در مناطق مختلف ایران استان‌های عمده تولیدکننده این محصول شامل خراسان، همدان، کهکیلویه و بویر احمد، لرستان، تهران، کرمان و گلستان می‌باشند.

این گیاه در زبان عربی به «شمر» معروف است. رازیانه دارای گونه‌های متعددی است که یکی از گونه‌های آن Foeniculum vulgare Mill است که برگ‌های آن به عنوان ادویه در غذا مصرف می‌شود. در ایران فقط همین گونه رازیانه به صورت زراعی و وحشی یافت می‌شود. اسانس رازیانه به دلیل داشتن ویژگی‌های ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی در انواع مواد غذایی و نوشیدنی‌ها به عنوان طعم دهنده استفاده می‌شود.

قسمت تجاری گیاه رازیانه دانه آن است که برای استخراج اسانس مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان تولید جهانی دانه رازیانه ۸۳۰ هزار تن در سال است که ایران با تولید حدود ۵ درصد این مقدار چهارمین تولیدکننده بزرگ آن است. اسانس حاصل از رازیانه در صنایع مختلف دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تمام پیکر رازیانه حاوی اسانس بوده و دانة آن مهم‌ترین اندام تولیدکننده‌ی اسانس است و مهمترین ترکیب اسانس را آنتول (۵۰ تا ۷۵ درصد) تشکیل می‌دهد. استفاده از گیاه دارویی رازیانه از گذشته‌های بسیار دور مرسوم بوده است. دیوسکورید (پزشک، داروساز و گیاهشناس یونانی) برای رازیانه، اثر زیادکننده ترشحات شیر، مقوی معده، قاعده آور و مدر قایل بوده و شیره گیاه را برای چشم مفید می‌دانسته است.

از مواد مؤثرة این گیاه در داروسازی برای مداوای سرفه، دل درد، نفخ، سوء هاضمه در کودکان و تحریک شیردهی در مادران شیرده استفاده می‌شود