چالش سیاست‌گذاری در مناطق آزاد ایران چیست؟

علی شمس اردکانی – اولین مدیر منطقه آزاد – در اولین جلسه از سلسله نشست های “عملیاتی سازی منطقه آزاد; موانع و مقتضیات» با گفت برای ایجاد مناطق آزاد در اوایل انقلاب در دولت موقت تیمی به سرپرستی دکتر سحابی تشکیل شد و یکی از اهداف این تیم تشکیل و ایجاد مناطق آزاد در کشور بود. پس از بحث و بررسی های اولیه، مقرر شد برنامه اولیه برای تشکیل مناطق آزاد نوشته شود و به همین منظور متوجه شدیم که مالزی یکی از بهترین مناطق آزاد کشور را دارد و با نخست وزیر مکاتبه کردیم. این کشور، ماهاتیر محمد، برای مطالعه و بررسی طرح مناطق آزاد، ما کار را انجام دادیم.

فرآیند دلالی یکی از جدی ترین چالش ها در مناطق آزاد است

او ادامه داد. پیش نویس اولیه قانون مناطق آزاد و مطالعه اولیه برگرفته از مناطق آزاد مالزی و گلاسکو اسکاتلند بود که دارای مناطق آزاد در حال فعالیت بودند. ایده مناطق آزاد در کیشور از ابتدای شکل گیری با مخالفت های جدی روبرو بوده است. دولت به تامین مالی زیرساخت های مناطق آزاد توجهی ندارد و این یکی از مشکلات کشور در این زمینه است.

اردکانی افزود: موانع بروکراتیک یکی از چالش های اصلی توسعه مناطق آزاد در ایران است. قبل از دولت طرحی برای اداره مناطق آزاد تهیه کردیم که یکی از بندهای آن این بود که آب، برق، سوخت و… در مناطق آزاد با قلمرو اصلی متفاوت باشد. به گونه ای که دولت سهم انرژی مناطق آزاد را در اختیار سازمان ها قرار دهد و خود سازمان ها آن را به قیمت جهانی بفروشند. مناطق آزاد چون از معافیت های مالی استفاده می کنند، دولت نباید در زمینه هایی مانند انرژی به آنها یارانه بدهد، بلکه این انرژی فقط باید با قیمت های بین المللی در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد. به این ترتیب سازمان ها می توانند بخش بزرگی از درآمد خود را تامین کنند و زیرساخت های مناطق را توسعه دهند.

ما هیچ وقت تعریف جامع و محدودی از منطقه آزاد در کشور نداشته ایم

در بخس عدی از زیته حسین نصیری – دبیرکل شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی، در بھشی سریکی نیست به پیشتیکی و روگری کے زادہ گفت. منطقه آزاد یکی از پروژه های کشور است که هیچ گاه تعریف جامع و مانعی نداشته و اقناع عمومی حاصل نشده است و به همین دلیل این پروژه هیچ گاه با اقبال مواجه نشده است. در حالی که زمانی که چین تصمیم به ایجاد منطقه آزاد تجاری گرفت، بسیاری از مردم مخالف ایجاد منطقه آزاد تجاری در این کشور کمونیستی بودند، اما حزب کمونیست چین بر تصمیم خود ایستاد و در مدت کوتاهی این منطقه کوچک شد. او برای چند سال موفق به صادرات به سرزمین اصلی چین شد و موفق شد. از این رو منطقه آزاد در کیشور به دلیل عدم وجود افکار عمومی مانند اکثر مسائل اقتصادی و صنعتی در کیشور که بدون تعریف و اهداف مشخص ادامه دارد، به همین شکل باقی ماند.

نصیری افزود. در تفرین ازاد زرکون به این پوسه داد داد به این که کی ک رابطه با کشور چگونه است و چه کسانی از این مناطق حمایت می کنند؟ منطقه نیاز به منابع رایگان دارد اما تنها منبع نفت کشور نفت طبیعی است اما تخصیص نفت بر اساس مطالعات انجام نمی شود. اگر منابع موجود نیست باید به ایجاد منابع در مناطق خود توجه کنیم. طبق اعلام این سازمان، سهم ایران از اقتصاد جهانی کمتر از 0.5 درصد است، اما طبق بررسی های انجام شده، با توجه به محصور بودن نیمی از همسایگانش در خشکی، ایران تنها با استفاده از نقشه جغرافیایی خود می تواند در 10 درصد اقتصاد جهان موثر باشد.

دبیر سابق منطقه آزاد ادامه داد. بنابراین ایران برای اتصال کشورهای محصور در خشکی به دریای آزاد و تامین منابع مالی از این محل نیازمند ایجاد مناطق آزاد در مرز و دیوار دریایی خود است. اما مشکلی که در این موضوع وجود دارد این است که مرزهای ما به دلیل محرومیت دچار ناامنی هستند. به همین دلیل است که هدف محرومیت زدایی را در توسعه طرح های توسعه مناطق آزاد اروند، چابهار و مریوان جدی گرفته ایم و کمیته امداد برای جلوگیری از محرومیت زدایی نیستیم، اما معتقدیم آرامش در مرزها و تدابیر امنیتی جدید پیش نیاز توسعه مناطق آزاد است.

ثبات مدیریت و امنیت سرمایه گذاری

جعفر آهنگران – مدیر منطقه آزاد گفت: برای تعریف مناطق آزاد عملیاتی با استفاده از تعریف پیشنهادی سازمان ملل، باید گفت که منطقه آزاد منطقه کوچکی از یک کشور است که خارج از قلمرو گمرکی است و مقررات کشور گمرکی حاکم نیست. آی تی. این حوزه ها دو هدف را دنبال می کنند که «آموزش» و «تعمیم» است. به این معنا که در این منطقه می‌خواهیم از ظرفیت تجارت جهانی برای جذب انتقال فناوری و روش‌های نوین مدیریتی استفاده کنیم بدون اینکه همه درهای اقتصاد ملی باز شود. در قانون سال 1372 تلاش شد تا این اهداف محقق شود و یکی از پیشرفته ترین قوانین به تصویب رسید که با وجود گذشت 30 سال هنوز قابلیت های آن اجرایی نشده است.

او اضافه کرد. در ابتدای تأسیس مناطق آزاد، هدف عبور از اقتصاد جنگ زده با برنامه ریزی متمرکز و دولتی برای اتصال به اقتصاد جهانی و بازارهای بین المللی بود، بنابراین مأموریت فوق به سه منطقه آزاد اولیه محول شد. اما فقط این سه منطقه بدون فشار ایجاد شد. بعدها مناطقی مانند اروند، ارس و ماکو با فشار نمایندگان ایجاد شدند و با وجود اینکه مناطق مورد نظر بودند و می توانستند به اقتصاد کشور کمک کنند، به دلیل عدم ایجاد مطالعاتی شکست خوردند. برای موفقیت منطقه آزاد دو شرط لازم است یکی نگرش پایدار و مدیریت یکپارچه و دیگری تضمین سرمایه و امنیت سرمایه گذاری که شرط لازم است و قانون هر دوی این موارد را در نظر گرفته است. حساب؛ اما سازمان های منطقه ای دیگر قادر به اجرای این قانون نیستند. سازمانی که باید 150 نفر اداره می شد، الان با 3000 نفر اداره می شود.

خواننده ادامه داد دخالت در مناطق آزاد زیاد است و مدیریت واحدی نداریم. در سال‌های گذشته، هر زمان که مناطق دارای اجماع آزاد و تفاهم ملی در بالاترین سطوح بودند، موفق شدند. به عنوان مثال از سال 72 تا 84، 48 جلسه شورای عالی تشکیل شد و طی 1.5 سال تمام آئین نامه ها تصویب شد، اما بعد از آن جلسه ای نداشتیم و سال ها طول کشید تا یک آئین نامه تصویب شود. برای مدیریت کشور یکپارچه باید تصمیم بگیرد و به عنوان یک پروژه ملی به آن نگاه کند. سازمان ها باید توسط دولت ایالتی اداره شوند نه تیم مدیریتی. رئیس منطقه آزاد با عنوان رهبر منطقه آزاد همانطور که سال ها در منطقه آزاد جبل علی این کار را انجام داده است دارای اختیارات کامل است.

وی در پایان افزود. یکی از مشکلات مناطق آزاد نبود طرح جامع است که به دلیل تغییرات گسترده مدیریتی هیچ مسیر ثابتی را طی نمی کند. در صورت وجود طرح جامع، راهبردها و ماموریت ها مشخص می شود و سپس طرح تفصیلی مشخص می شود که بر اساس آن بتوان موفقیت منطقه را ارزیابی کرد.

مدیریت در مناطق آزاد ایران رایگان و بدون چارچوب ارزیابی است

کمال دهقانی فیروزابادی – مدیر منطقه آزاد در این خصوص گفت: مناطق آزاد جزئی از اقتصاد هر کشوری است و بررسی و تحلیل مناطق آزاد بدون در نظر گرفتن اقتصاد امکان پذیر نیست. تحریم های اقتصادی و بی ثباتی اقتصادی مناطق آزاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است. دلیل تأکید بر جایگاه رهبری در نامگذاری سال ها با موضوع اقتصاد، سوق دادن توجه مسئولان و دستگاه های اجرایی به موضوع اقتصاد و توجه به تأثیر آن در سایر موضوعات است.

مدیر منطقه آزاد افزود: در دهه اول انقلاب کشور درگیر جنگ بود و در دهه دوم و سوم بیشترین سرمایه گذاری ها در حوزه نفت و گاز در کشور صورت گرفت و شکل گیری آن مورد توجه قرار نگرفت. یکی از اساسی ترین مشکلات در حوزه مناطق آزاد نبود تحقیق و مطالعه دقیق قبل از شروع پروژه و راه اندازی آن بود. بدون مطالعه و استفاده از تجربیات روز دنیا و بدون درک و شناخت دقیق اهداف و فلسفه ایجاد مناطق آزاد به سمت ایجاد آن رفتیم که نتیجه آن ناکارآمدی و عدم دستیابی به اهداف اولیه بود.

او ادامه داد. در تمامی آزمایش‌های موفق در ایجاد مناطق آزاد، دولت سرمایه‌گذاری کرده و زیرساخت‌های لازم را برای نهضت سرمایه‌گذاری در این مناطق ایجاد کرده است. اما در ایران دولت به ین به این اسلام و در ایران دولت به این به این در دریان دولت به ین به ین اسلام و در ایران دولت نمی فهمد اهمیت آن. در ایجاد مناطق آزاد و اینکه هدف آن تولید، تجارت، گردشگری، ترانزیت و … باشد، ظرفیت و موقعیت جغرافیایی هر منطقه آزاد حائز اهمیت است، اما در برنامه ریزی ها به این موضوع مهم و زیرساختی توجهی نشده است. ایجاد مناطق آزاد در کشور در میان مشکلات مناطق آزاد در ایران، نبود برنامه جامع وجود دارد و این مشکل منجر به ضعف مدیریتی می شود زیرا نقشه راهی برای مدیریت مناطق وجود ندارد. از جمله دلایل پیشرفت منطقه آزاد بیش از سایر مناطق آزاد، داشتن برنامه جامع و دقیق است.

شاهد افزایش مناطق آزاد در ایران بدون تغییر در سیاست های آنها هستیم

در پیاین سہتے حسام محمدی فر – کارشناس کرکنز کرکسی های مجلس شوری اسلامی – باین بیان تاریخچه شکل گیری مناطق آزاد در ایران و بررسی چالش های این مناطق گفت. اولین منطقه آزاد در کیشور با رویکرد گردشگری ایجاد شد. در مصوبه 1358 شورای انقلاب، اهداف تجاری در این حوزه لحاظ شد و سپس در برنامه اول توسعه، بحث ایجاد مناطق آزاد به تصویب رسید. 9 هدف تعیین شده در قانون مصوب سال 72 برای تشکیل مناطق آزاد محقق نشده است. در سال 1391 سیاست های اقتصاد مقاومتی عمومی با تاکید بر توسعه مناطق با 4 هدف تخصصی انتقال فناوری، گسترش تولید و صادرات، تامین نیازهای ضروری و منابع مالی مورد توجه قرار گرفت و انتظار می رفت. که با اعلام این سیاست‌ها، شاهد حرکت در نحوه مدیریت مناطق خواهیم بود، اما تغییر می‌کند.

محمدی فر ادامه داد. به نظر می رسد در افزایش مناطق آزاد بدون تغییر در سیاست با دومینویی مستمر روبرو هستیم. مناطق آزاد نسخه خارجی بود و ما قانونی مشابه کشورهای دیگر نوشتیم اما چرا چین و امارات موفق شدند و ما نشدیم؟

این کارشناس در پایان افزود. تولید، صادرات و انتقال فناوری، به منظور تحقیق، سرمایه گذاری نیست، اما وقتی احساس خطر می کند، وارد نمی شود. بنابراین نیاز به تضمین های قابل اعتماد دارد. تکمیل زنجیره ارزش در مناطق آزاد تخصصی نیز ضروری است و باید در دستور کار قرار گیرد. به عنوان مثال، یک صنعت نساجی تخصصی در ترکیه وجود دارد که تمام حلقه های زنجیره از پنبه تا تولید پوشاک را پوشش می دهد.

олин самуть за сельску самуть «کارایی مناطق آزاد; موانع و الزامات” امروز چهارشنبه 26 مرداد با تعلیم “ابهامات حاکم بر مناطق آزاد; «از سیاست تا هدف گذاری» با حضور ناظران در مرکز پژوهش های شورای اسلامی شورای وزیران برگزار شد. در این نشست مفهوم مناطق آزاد، تعریف عملیاتی مناطق آزاد در ایران و عدم قطعیت های حکمرانی در سه حوزه، سیاست گذاری، هدف گذاری و ساختار مدیریتی مناطق آزاد در ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت. بر اساس نظر ناظران و مدیرعامل، نبود اجماع دولتی در تعریف، ساختار و جایگاه مناطق آزاد در اقتصاد کشور باعث شده این مناطق کارایی لازم را نداشته و درگیر چالش های متعددی شوند.

پیام پایانی