انواع بسته بندی و استاندارد های آن

انواع بسته بندی شامل فن آوری محافظت از محصول برای نگهداری، انبارش، انتقال و توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن است. بسته بندی شامل مراحل طراحی، ارزیابی، و تو لید بسته‌ها می شود. بسته بندی بطور بسیار جامعی بر زندگی ما سایه افکنده‌است، بطوری که ما در تمام اطراف خود آن را مشاهده می‌کنیم.

سازمان جهانی استاندارد (ISO) و سازمان های معتبر و ملی استاندارد کشورهای پیشرفته گام های مهمی در تدوین استانداردهای بسته بندی و هولوگرام امنیتی و مشخصات فنی آن برداشته اند. از اقلام مواد غذایی و دارویی گرفته تا کالاهای مصرفی و لوازم خانگی و کالاهای صنعتی و استراتژیک مانند محصولات پتروشیمیایی همه با بسته بندی مرتبط هستند. وظیفه اصلی بسته بندی محافظت از محصول است. بسته بندی با برچسب های استاندارد این امکان را به ما می‌دهد تا متوجه شویم چه نوع محصولی داخل بسته قرار دارد و شرایط حفظ و نگهداری آن چگونه است.

بسته بندی و انبارداری چه اصول و استانداردهایی لازم دارد؟

تقریبا می توان گفت که تمامی کسب و کارها از صنعت بسته بندی پرکاربرد استفاده می کنند و خرید کارتن بسته بندی و یا هر جعبه یا وسیله بسته بندی به صورت انبوه رواج دارد.

امروزه در صنایع مختلف برای حفظ طولانی مدت کالاها آن ها را در بسته بندی های شیک و با رعایت اصول انبارداری نگه داری می کنند که با انچه در گذشته بوده بسیار متفاوت است. یعنی نقش بسته بندی در فروش محصول غیر قابل انکار است.

در گذشته نگهداری کالاها در فضاهای سردخانه ای موجود در مغازه ها و خانه ها انجام می‌شده است که با آنچه در روزگار ما اتفاق می افتد متفاوت است.

امروزه کالاهای متنوعی تولید می‌شود که نیازمند شرایط بسته بندی و انبارداری خاص خود می‌باشد. بعضی محصولات به دلیل داشتن مواد نگه دارنده لازم است از بسته بندی مرتبط با خود استفاده کنند. ضمن آنکه استفاده از تکنولوژی بارکد در بسته بندی و انبارداری و استفاده از تگ های RFID چه در انبارهای کوچک و چه در انبارداری صنعتی تحولات بسیاری را ایجاد کرده است.

امروزه همه کالاها دارای لیبل مخصوص هستند و نوع بسته بندی و چیدمان آن ها در انبار، سبب می شود تا به درستی توزیع و حسابرسی شوند. از طرفی بسیاری از این فعالیت ها توسط نرم افزار انجام می شود و روال آن ها دستی نیست. در این مطلب و با عنوان‌های زیر می خواهیم شرایط انبارداری و بسته بندی را کامل بررسی کنیم. با ما همراه باشید:

چرا در انبار اصلا نیاز به بسته بندی داریم؟

امروزه تمامی وسایلی که تولید می‌شود نیاز به بسته بندی دارد تا در تمامی شرایط هوایی و فصولی بتواند مقاومت کند. جلوگیری از خرابی کالا ها سبب می‌شود تا نیاز به بسته بندی بیشتر خود را آشکار کند.

همه می‌دانیم برای تولید یک محصول تا رسیدن به دست مصرف کننده، زحمات زیادی متحمل یک کارگاه و کارخانه می‌شود. لذا داشتن تدبیر برای حفظ سرمایه و تولیدات ضروری می‌باشد.

همچنین برای کارخانه ها و کارگاه هایی که روزانه ویا ماهانه چند تُن اقلام جدید خرید و فروش می کنند، نگه داری و انبارکردن محصولات، مسئله بسیار مهمی می باشد. با بسته بندی درست کالا ها از فاسد شدن و از بین رفتن و هدر رفت سرمایه جلوگیری می شود. همچنین با انبارداری درست، خطا در محاسبات اقلام خرید و فروش شده، کمتر می‌شود.

انواع بسته بندی

بسته‌ها انواع متفاوت دارند برای مثال یک بسته انتقالی یا بسته توزیعی نوعی از بسته بندی است که برای حمل در کشتی و جا به جایی در فروشگاه استفاده می‌شود. بعضی مواقع بسته‌ها را بر اساس لایه موجود و عملکرد به دسته‌های اولیه، ثانویه و… تقسیم می کنند. همچنین لازم است با انواع جعبه و کارتن بسته بندی مانند کارتن دایکاتی و یا کارتن مادر آشنا باشید.

بسته بندی اولیه : معمولاً کوچکترین واحد توزیع یا بکارگیری است و اولین لایه در بر گیرنده محصول است که در تماس مستقیم با محصول می‌باشد و آنرا در بر می‌گیرد.

بسته بندی ثانویه : بیرون از بسته بندی اولیه ‌است – می‌تواند برای گروه بندی کردن بسته‌های اولیه باشد.

بسته بندی سوم : برای حمل در کشتی و توزیع عمده بکار گرفته می‌شود.

این سه نوع بسته بندی به عنوان راهنمای کلی ارائه شد، رده بندی‌های زیر می‌تواند مثالی از بسته بندی و ساختارهای آن باشد.

در گذشته جمعیت شهرها به اندازه زمانه ما نبود و نیاز به تولید محصولات روی تناژهای مختلف احساس نمی‌شد، اما در دوره ما که قرن تکنولوژی نیز نام دارد، نه فقط جمعیت افزایش داشته است، تنوع محصولات نیز به مقداری است که نیاز به تولید در تناژهای بالا را افزایش می دهد.

این مقدار محصول تولید شده مطمئنا باید به خوبی بسته بندی و انبار شوند تا از فاسد شدن آن جلوگیری شود. بدیهی است انبارداری درست نیز سبب می‌شود تا توزیع محصولات و فروش به فروشندگان زنجیره ای و مصرف کننده نهایی، بهتر و درست تر انجام گیرد.

همچنین در گذشته معمولا انبار در نزدیکی دفتر کار شرکت قرار داشت، اما امروزه بعضی صاحبان کسب و کار انبار را خارج از شرکت و حتی خارج از شهر قرار می دهند. لذا مدیریت موجودی محصولات امر مهمی به نظر می‌آید.

انواع بسته بندی که یک انباردار باید با آن ها آشنا باشد

امروزه اقلام مختلف را در ظرف های گوناگون قرار می دهند تا فاز نگه داری به خوبی انجام شود. در ادامه به روش‌های مختلف بسته بندی اشاره خواهیم کرد:

۱- بسته بندی محصول برای مصرف کننده

در این روش، محصولات در ظروف شیشه ای و فلزی معمولا بسته بندی می‌شوند. این محصولات در سوپرمارکت ها، هایپرمارکت ها، فروشگاه های زنجیره ای و سایر فروشندگان به فروش خواهد رسید.

استفاده از ظروف شیشه ای در انبارداری مواد غذایی این مزیت را دارد که این مواد هیچ واکنش شیمیایی نخواهند داد. البته هزینه حمل و نقل به دلیل وزن بالاتر افزایش خواهد داشت. البته باید ظروف شیشه ای به درستی حمل و نقل شوند تا در اثر حمل و نقل نشکنند.

استفاده از ظروف فلزی نیز به دلیل مقاومت در مقابل رطوبت، ضربه و عوامل خارجی مناسب است. عیب استفاده از ظروف فلزی، خوردگی و آسیب رساندن به مواد داخل آن می باشد، مخصوصا اگر خوراکی باشند.

ظروف نایلونی نیز از دیگر موارد استفاده شده برای بسته بندی می‌باشد. استفاده از ظروف نایلونی وزن محصول را خیلی بالا نمی برد، در نتیجه مقرون به صرفه است. اما محصولات در مقابل رطوبت و حرارت مقاومت نخواهند داشت و این عیب برای ظروف نایلونی وجود دارد.

۲- بسته بندی محصول برای حمل و نقل

نوع دیگری از بسته بندی، مخصوص حمل و نقل می‌باشد. ابتدا محصولات تولید شده در یک بسته بندی اولیه قرار می‌گیرند تا به دست مصرف کننده برسد. و بعد در یک بسته بندی ثانویه قرار می گیرند تا هنگام حمل و نقل دچار مشکل و خرابی نشوند. این نوع بسته بندی با این توضیحات همراه است:

بسته بندی غیر فلزی:

در بازار فروش این بسته بندی ها بیشتر دیده می شود، چرا که وزن آن بسیار کم است و قطعات کوچک را داخل آن می‌گذارند. در نتیجه حمل و نقل راحت تر انجام می‌شود.

بسته بندی در کیسه نایلون:

برای اینکه روی قطعات، گرد و غبار و رطوبت ننشیند، همچنین تعداد آن ها مشخص باشد، معمولا چندین کیسه در یک کارتن کوچک قرار می گیرد.

بسته بندی در پالت فلزی:

برای حمل قطعات سنگین و حمل مابین ساختمان از این نوع بسته بندی استفاده می‌شود. این پالت ها به دو دسته فلزی عمومی (تاشو ثابت) و فلزی مخصوص (ثابت تاشو) تقسیم می‌شود.

بسته بندی فلزی عمومی برای اقلام حجیم یا سنگین استفاده می شود. همچنین برای محافظت قطعات داخل پالت ها از کارتن برای پوشاندن دیواره داخلی پالت ها استفاده می‌شود.

بسته بندی فلزی مخصوص برای حمل محموله های حساس و سنگین به کار می‌رود. برای کاهش زمان مونتاژ و صرفه جویی در هزینه بسته بندی محصولاتی که شکل هندسی منظمی ندارند، از این نوع بسته بندی استفاده می‌شود.

بسته بندی سبدی:

این سبدها جایگزین خوبی برای کارتن های یک بار مصرف می‌باشد. همچنین در شرایط دمایی بین -۵۰ تا +۵۰ کیفیت خود را از دست نمی‌دهند و در مقابل نفوذ هر گونه آب، گرد و خاک و حیوانات موذی محفوظ است.

مهم ترین وظایف بسته بندی

بسته بندی به‌ طور کلی باید دارای عملکرد و وظایف زیر باشد. البته امروزه علاوه‌ بر امور کلی زیر، بسیاری انتظارات دیگر هم از یک بسته بندی خوب وجود دارد. این وظایف را به‌ طور کلی می‌توان در ۴ مورد زیر خلاصه کرد:

عملکرد اطلاع‌رسانی

اطلاعات لازم و دستورالعمل طریقه مصرف محصول (در صورتی که آگاهی از دستورات لازم باشد) باید روی بسته درج شود. در صورتی که جنس جدید باشد و شرایط به‌کارگیری و یا نحوه کارکرد و استفاده از آن با اجناس مشابه متفاوت باشد، بسته باید مصرف‌کننده را با این امور آشنا کند.

عملکرد اقتصادی

این مورد، بیشتر از لحاظ گرفتن جای کم، ترتیب، نظم، انبار کردن کالا و سهولت حمل و نقل، مورد توجه قرار می‌گیرد. هر چند که عملکرد حفاظتی خود در صرفه‌جویی اقتصادی هزینه‌ها نقش بسزایی دارد .

عملکرد تکنیکی و حفاظتی

بسته باید از کالا نگهداری کرده و آن را از ضایعات احتمالی حفظ کند. از فساد کالاهای فساد پذیر جلوگیری و در مورد کالاهای خاصی در مقابل سرما، گرما، ضربه و… محافظت کند.

عملکرد تبلیغاتی

در این نوع بسته بندی، بسته باید دارای نام تجاری و علامت تجاری مختص به خود (آرم لوگو تایپ یا آرم نوشتاری) و جملات و شعارهای تبلیغاتی باشد که کالا را معرفی می‌کنند. همچنین، عکس‌ها و طراحی زیبا، انتخاب رنگ بجا و فرم مناسب بسته را از میان دیگر بسته‌ها متمایز می‌گرداند و آن را دارای شخصیت مخصوص بخود می‌کند.

در این زمینه، هر چه انتخاب رنگ مناسب‌تر، فرم بسته عقلانی‌تر، آرم قابل دیدتر و نام زیباتر و خواناتر باشد، جذابیت بیشتری برای مصرف کننده ایجاد می‌شود.

انواع ساختار بسته بندی

• روکش دار
• کانتینر
• بطری ها
• محافظ‌های بادکنکی
• قوطی ها
• پاکت
• جعبه ها
• کیف‌های پلاستیکی
• حمل کننده‌های چرخ دار
• بسته پوست
• پیچیدنی ها
• بسته‌های کوچک مقوایی
• کانتینر حجیم میانی
• کارتن ها و کارتن پلاست ها
• بشکه
• جوهر هوشمند در انواع بسته بندی

آمارنشان می‌دهد هر ساله از هر ۶ نفر شهروند آمریکایی، ۱ نفر به مسمومیت غذایی دچار می‌شود که زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری های مزمن و افراد مسن بیشتر در معرض خطر هستند. شرکت فناوری و تکنولوژی رنگ CTI با هدف کاهش مسمومیت‌های ناشی از فاسد بودن غذاها اعلام کرده است که جوهر هوشمندی را اختراع کرده است که با تغییر رنگ، نامناسب بودن غذا را هشدار می‌دهد. یکی دیگر از مزایای این جوهر این است که به مصرف کننده اعلام می‌کند تا غذا را در جای مناسب قرار دهد تا موجب فساد نشود.

پاتریک ادسون رئیس بازاریابی CTI می‌گوید: شرکت های تولید کننده مواد غذایی هنوز نسبت به قرار گرفتن و چاپ این جوهر بر روی بسته بندی تردید دارند که آیا با قرار گرفتن این برچسب ها مسمومیت هنوز وجود دارد یا نه؟

محصول ما فقط به مصرف کننده اعلام می کند بسته بندی در جای نامناسب قرار گرفته و با تغییر رنگ اعلام می کند بسته بندی باید سریع به یخچال منتقل شود تا دچار فساد نشود. هنگامی که درجه حرارت مناسب است این جوهر به اصطلاح خاموش است و تغییر رنگ نمی دهد.

علائم هشدار دهنده در بسته بندی کالا ها

برای محصولات خاص و تمامی محصولات باید روی جعبه لیبل مخصوص گذاشته شود تا تفکیک به درستی انجام گردد. از این رو مواد شکستنی، خراب شدنی و خاص از دیگر محصولات جدا می شوند. این مسئله مخصوصا در پست کردن محصولات اهمیت بسیاری دارد.

در ادامه بعضی از این علائم را آورده ایم:

• محافظت در مقابل بارش باران، برف و نور خورشید
• حمل با گاری مجاز یا ممنوع است.
• قطعه شامل موارد شکستنی می باشد.
• احتیاط گردد چون قطعه بالایی سنگین می باشد.
• ایستادن روی کارتن ممنوع می باشد.
• قطعه در دمای مشخص حساسیت دارد.
• قطعه یا کالا بر روی جسم نوک تیز قرار نگیرد.
• کارتن روی جسم تیز قرار نگیرد.
• حمل با لیفتراک مجاز یا ممنوع می باشد.
• نحوه قرارگیری جعبه، جهت در رو به بالا باشد.
• قطعه ظریف و حساس است و هنگام جابجایی مواظب باید بود رها نشود.

نتیجه گیری

بسته بندی هر کالا باید ویژگی ها و خصوصیات کالا را به صورت نوشتاری بر روی بسته درج کند تا هر مشتری در هنگام خرید نیازی به باز کردن و دیدن کالا نداشته باشد و با خواندن اطلاعات ویژگی های محصول برایش مشخص شود تا در صورت نیاز آن را خریداری کند. در واقع می توان گفت که نوعی تابلوی راهنما برای محصولات است.بنابراین یکی از منافعی که بسته بندی دارد اطلاع رسانی دقیق درباره محتوی بسته است.

سوالات متداول

وظیفه اصلی بسته بندی چیست ؟

وظیفه اصلی بسته بندی محافظت از محصول است. بسته بندی با برچسب های استاندارد این امکان را به ما می‌دهد تا متوجه شویم چه نوع محصولی داخل بسته قرار دارد و شرایط حفظ و نگهداری آن چگونه است.

بسته بندی چه انواع مختلفی دارد ؟

بسته بندی اولیه : معمولاً کوچکترین واحد توزیع یا بکارگیری است و اولین لایه در بر گیرنده محصول است که در تماس مستقیم با محصول می‌باشد و آنرا در بر می‌گیرد.

بسته بندی ثانویه : بیرون از بسته بندی اولیه ‌است – می‌تواند برای گروه بندی کردن بسته‌های اولیه باشد.

بسته بندی سوم : برای حمل در کشتی و توزیع عمده بکار گرفته می‌شود.