علل خواب رفتن دست در خواب
بیشترمان تجربه اش را داشته ایم؛ نیمه شب از خواب بیدار می‌شویم و می‌بینیم دست مان بی حس شده یا اصطلاحاً به خواب رفته است. گاهی یک حس سوزن سوزن شدن را هم تجربه می‌کنیم، انگار که سوزن‌های ریزی را در پوست مان فرو می‌کنند. در پزشکی به این حالت اصطلاحاً پارستزی یا همان خواب رفتگی می‌گویند. اما اصلاً چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهند و آیا باید نگرانش باشیم؟ مزایای خوابیدن بر روی تخت خواب چوبی چیست؟ برای دانستن پاسخ این سؤالات با ادامه‌ی مطلب همراه باشید.
توجه: به خاطر داشته باشید که این مطلب هدفی جز آگاهی بخشی ندارد و برای دریافت مشاوره حرفه‌ای یا تشخیص مشکل خود باید به پزشک مراجعه کنید. دلایل احتمالی خواب رفتگی به شرح زیر است:
۱– حالت خوابیدن
خوابیدن روی شکم و گذاشتن دست‌ها زیر بدن، خوابیدن به پشت و قرار دادن دست‌ها زیر سر، یا خوابیدن به پهلو و پیچ دادن دست، همگی حالت‌های نامناسبی از خوابیدن هستند که میتوانند باعث وارد شدن فشار اضافه به عصب‌ها شوند. این امر منجر به مختل شدن گردش خون می‌شود و دستگاه عصبی بدن با یک حس سوزن سوزن شدن به آن واکنش نشان می‌دهد.
۲– وارد شدن فشار به عصب‌ها
عصب اولنار یا زند زیرین از کتف تا آرنج امتداد دارد و کار آن حس بخشی به دست‌های ما است. مچ درد، کم شدن قدرت چنگ زنی و گرفتن در دست‌ها و بی حس شدن دست ها، نشانه‌های احتمالی وارد شدن فشار به عصب اولنار هستند. درد ناشی از این حالت معمولاً خود به خود رفع می‌شود، اما اگر بیشتر از دو روز ادامه یافت باید به پزشک مراجعه کنید.
۳– کمبود ویتامین ب ۱۲
ویتامین ب ۱۲ که به طور طبیعی در گوشت قرمز، ماهی، ماکیان و لبنیات وجود دارد – سلامت عصب‌ها و سلول‌های خونی ما را حفظ می‌کند. کمبود ویتامین ب ۱۲ می‌تواند باعث بروز مشکلات عصبی‌ای شود که ممکن است با کم شدن حس یا سوزن سوزن شدن بروز کند.
۴– اضطراب و نگرانی
وقتی مضطرب یا نگران هستیم، بدن مان وارد حالت جنگ یا گریز می‌شود که در آن هورمون‌های اضطراب در نقاط خاصی ترشح می‌کنند، تا بیشتر بتوانیم از عهده‌ی تهدید موجود برآییم. در این واکنش فیزیولوژیکال جریان خون به سمت اندام‌هایی هدایت می‌شود که از اهمیت بیشتری برای بقای ما برخوردارند. کاهش گردش خون در برخی قسمت‌های بدن باعث حس سوزن سوزن شدن می‌شود. اضطراب می‌تواند باعث ایجاد تنش در عضلات هم شود، امری که ممکن است منجر به حس سوزن سوزن شدن شود.
۵– مشکلات پزشکی زمینه‌ای
خواب رفتگی مزمن هم ممکن است نشانه‌ی وجود یک مشکل پزشکی باشد که دستگاه عصبی بدن را تحت تأثیر قرار داده است. اگر بی حسی با ضعف عضلانی یا دیگر نشانه‌ها همراه بود، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علت خواب رفتن دست و پا چیست؟ برای درمان آن چه کار باید کرد؟
خواب‌رفتن دست و پا که نام علمی آن (Paresthesia) است به حالتی از بی‌حسی اعضای بدن گفته می‌شود که همراه با سوزن سوزن شدن، گزگز و سرد شدن دست و پا باشد. این حالت ممکن است در روز یا شب اتفاق بیفتد. حتما برای شما هم پیش آمده که بعد از نشستن یا ایستادن طولانی مدت دست یا پایتان بی‌حس و سوزن سوزن شود. معمولا هم این حالت با تکان دادن عضو درگیر یا چند قدم راه رفتن بعد از چند دقیقه از بین میرود و در انجام فعالیت‌های روزمره اختلالی ایجاد نمی‌کند.
خواب رفتگی خفیف به صورت مکرر اتفاق نمی‌افتد و خیلی زود از بین میرود و اصلا جای نگرانی نیست اما اگر اخیرا این حالات را با فاصله‌ی زمانی کم و به طور مداوم تجربه می‌کنید، با مشاوره با دکتر آنلاین پذیرش ۲۴ به صورت متنی و تلفنی تماس بگیرید.
دلیل خواب رفتن دست و پا چیست؟
خواب رفتن دست و پا دلایل زیادی دارد اما می‌توان دلایل را در دو گروه کلی قرار دارد.
۱. فشار به عصب دست و پا
گروه اول: مربوط به شرایطی است که فشاری به دست و پا وارد شده باشد و به دنبال آن خون‌رسانی به آن عضو مختل شود یا وقتی فشار زیاد ازبافت‌های اطراف روی عصب، عصب را تحت فشار قرار دهد. این حالت در بسیاری از مناطق بدن ایجاد می‌شود، به طور مثال می‌تواند بر روی دست‌ها یا پاها تأثیر بگذارد و باعث سوزن شدن، بی حسی، خواب رفتگی یا درد شود. این حالت‌ها در موارد زیر ایجاد می‌شود:
- هنگام خواب رفتن دستتان را زیر سرتان گذاشته‌‌اید و در نتیجه به عصب‌‌های دست فشار وارد شده است لذا هنگام بیدار شدن متوجه می‌شوید که مچ دستتان درد می‌کند یا حتی دستتان خواب رفته است. علت خواب رفتن دست در خواب در اکثر اوقات به همین دلیل است.
- اگر عصبی که در ستون فقرات تحتانی قرار دارد، تحت فشار باشد، سبب خواب رفتن ساق پا می‌شود. زمانی که به مدت طولانی پایتان را روی پای دیگر انداخته‌اید یا تحت فشار قرار داده‌اید، با خواب رفتن ساق پایتان مواجه می‌شوید.
- احتباس مایعات در بدن هم می‌تواند سبب خواب رفتن دست و پا شود. تجمع مایعات در بدن به علت‌های مختلفی مثل مصرف زیاد نمک و تغییرسطح هورمون در دوران قاعدگی ایجاد می‌شود. درصورتی که بخشی از بدن متورم شود، گردش خون در آن ناحیه مختل می‌شود و به دنبال آن مورمورشدن و بی حسی اتفاق می‌افتد.
۲. گزگز کردن دست و پا به دلیل بیماری
گروه دوم: مربوط به شرایطی است که در اثر بیماری، اختلال یا کمبود ویتامین، اعصاب محیطی دچار آسیب شده باشند.
همه‌ی اعصاب خارج از مغز و نخاع اعصاب محیطی هستند. این اعصاب از دست‌ها، پاها و تا کف پاها کشیده می‌شوند. درصورتی که اعصاب محیطی آسیب ببینند، بی‌حسی و مورمور شدن ایجاد می‌شود. به شایع‌ترین نوع آسیب عصبی نوروپاتی محیطی یا پیرامونی گفته می‌شود. به‌جز مواردی که آسیب عصبی ارثی است،
در انواع اکتسابی خواب رفتن دست یا پا قابل پیشگیری و درمان است و درصورتی که درمان صورت نگیرد و با گذشت زمان، این آسیب بیشتر می‌شود و حتی ممکن است غیر قابل برگشت شود. در ادامه از بیماری‌های مختلفی صحبت می‌کنیم که خواب رفتن دست یا پا میتوانند نشانه ابتلا به آن‌ها باشند.
خواب رفتن دست و پا نشانه چه بیماری است؟
نوروپاتی محیطی همراه با نشانه‌های خواب رفتن دست و پا و مورمورشدن به دلایل زیر ایجاد می‌شود:
۱. سندرم تونل کارپال و خواب رفتن دست
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا نشانگان مجرای مچ دستی بسیار شایع است. زمانی که عصب میانی (Median nerve) که در طول مچ است و از استخوان مچ دست می‌گذرد، تحت فشار قرار بگیرد یا آسیب ببیند احساس مورمورشدن یا بی‌حسی در دست خواهید داشت. به این حالت که به آن سندروم تونل کارپال می‌گویند به علت‌های مختلفی مثل آرتروز ایجاد می‌شود.
آرتروز با گذشت زمان می‌تواند باعث خار استخوان شود که از این رو می‌تواند عصب مدیان را فشرده کند. افرادی بیشتر در معرض سندرم تونل کارپ هستند که شغل‌شان با حرکات دائمی انگشتان همراه است؛ مثل تایپیست‌ها، مکانیک‌ها، کسانی که پیانو می‌نوازند.
۲. تاثیر اختلالات ژنتیکی خاص در خواب رفتن پا
این اختلالات می‌تواند افراد مبتلا را در معرض آسیب‌های عصبی همراه با فشرده سازی اعصاب و بی‌حسی قرار دهد. این افراد به طور مکرر در فعالیت‌های روزمره و حتی بیدار شدن ازخواب دچار مشکل می‌شوند. یکی از این اختلالات نوروپاتی ارثی همراه با استعداد فلج فشاری (HNPP) شناخته شده است که چون به صورت اتوزومال غالب (Autosomal dominant) است، باعث می‌شود سابقه‌ی خانوادگی بسیار متداول باشد.
۳. نوروپاتی دیابتی دلیل خواب رفتن دست و پا در خواب
افراد مبتلا به دیابت، در خطر آسیب عصبی هستند و اصطلاح پزشکی برای این عارضه، نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuroupathy) است. بالا رفتن قند خون سبب آسیب به بافت‌های بدن از جمله رگ‌ها و اعصاب می‌شود. همچنین علاوه بر آسیب عصبی، می‌تواند به عروق خونی که اعصاب شما را تامین می‌کند، نیز آسیب برساند. تقریبا نیمی از افرادی که دیابت دارند، از نوروپاتی محیطی هم رنج می‌برند.
در نوروپاتی دیابتی خواب رفتن و مورمور شدن در اغلب موارد از قسمت پایینی پا تا مچ شروع می‌شود و در نهایت ساق پا را درگیر می‌کند. در مورد دست‌ها هم دقیقا همین‌طور است، اول دست و انگشتان خواب می‌روند و بعد از پیشرفت بیماری، بازوها هم درگیر می‌شوند. اگرچه نوروپاتی دیابتی بیشتر به صورت بی‌حسی و مورمور شدن پاها بروز می‌کند؛ اما ممکن است روی بازوها و دست‌ها هم اثر بگذارد.
۴. کمبود ویتامین و موادمعدنی و خواب رفتن بدن
ویتامین‌های گروه ب (B1, B6, B12) ، پتاسیم و منیزیم برای سلامت اعصاب مهم و ضروری‌اند. درصورتی که فردی این ویتامین‌ها را در رژیم غذایی به میزان کافی دریافت نکند و از مکمل‌های غذایی استفاده نکند، با سرد شدن دست و پا و مور مور شدن آن‌ها روبرو خواهد شد. افراد زیر بیشتر در معرض این آسیب هستند:
- کسانی که فقرآهن و کم خونی دارند. (گزگز دست و پا و کم خونی مرتبط هستند.)
- کسانی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند
- خانم‌های باردار
- افراد بالای ۵۰سال
- کسانی که دچار اختلال‌های گوارشی خاصی مثل بیماری سلیاک یا بیماری روده‌ی التهابی (IBD) هستند.
- مصرف الکل باعث کمبود تیامین (thiamine) یا همان ویتامین B1 می‌شود. در افراد الکلی به دلیل رژیم غذایی نامناسب، کمبود ویتامین‌های مهم بدن هم کم‌کم بروز می‌کند و سبب بروز نوروپاتی محیطی می‌شود. البته اعتیاد به الکل به خودیِ خود نیز باعث آسیب‌های عصبی می‌شود که حتی از آن به عنوان یک بیماری مستقل به نام نوروپاتی الکلی نام می‌برند.
۵. خواب رفتن دست یا پا به علت ابتلا به ام اس
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن را از مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. درصورت بروز یک بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بدن حمله می‌کند. ام اس(Multiple Sclerosis) یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به محافظ اعصاب (میلین) حمله می‌کند. از نخستین نشانه‌های ابتلا به آن بی‌حس‌شدن و مور شدن است. این نشانه‌ها معمولا روی صورت تأثیر می‌گذارند. اما شدت و محل ضایعات نخاعی که با ام‌اس رخ می‌دهند، ممکن است برای فرد مبتلا بی‌حسی و مورمور شدن دست‌ها و پاها را نیز به همراه داشته باشد.
۶. خواب رفتن پا و دست به علت عوارض دارو
انواع مختلفی از دارو‌ها ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، که می‌تواند باعث شود احساس سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی در دست یا پا ایجاد شود. دارو‌های سرطان (شیمی درمانی)، HIV یا ایدز، فشار خون بالا، سل و برخی عفونت‌ها می‌تواند باعث ضعف یا بی حسی در دست و پا شود. اگر با مصرف داروی خاصی دچار این حالات می‌شوید حتما باید با مشاوره دارویی تلفنی در این زمینه مشورت کنید.
۷. اختلالات نخاعی و بی‌حسی دست و پا
در مواردی هم مشاهده می‌شود اختلال‌های نخاعی یا ستون فقرات (ستون مهره‌ها)، باعث بی‌حسی و گزگز دست و یا پا می‌شود. در صورت صدمه دیدن نخاع یا وجود کیست در نخاع (سیرینکس) این علائم ظاهر می‌شود.
پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
علت خواب رفتن دست و پا در خواب هر چه باشد می‌توان از آن پیشگیری کرد. تنها موارد ارثی یا بیماری‌های خودایمن قابل پیشگیری نیستند که البته می‌توان آن‌ها را کنترل و درمان کرد.
- برای پیشگیری، تغییر وضعیت در هنگام نشستن طولانی و خوابیدن در وضعیت آزادتر می‌تواند مفید باشد.
- درصورتی که فرد کمبود ویتامین داشته باشد، تجویز مکمل‌های مناسب یا تغییراتی در رژیم غذایی از بروز بی‌حسی جلوگیری می‌کند.
- همچنین پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی جزو مواردی است که ازبروز علائم پیشگیری می‌کند.
منبع: