یکی از انواع آفات خسارت بار روی درختان بادام انواع شته ها هستند، شته ها در هر نوعی که باشند از طریق مکیدن شیره ی نباتی به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی عملکرد درختان بادام تاثیر گذارند و باغداران همواره به دنبال راهی بررای خلاصی از این آفت مزاحم هستند.
متاسفانه مبارزه با آفت شته در سالهای اخیر برای باغداران تبدیل به یک چالش شده است، این آفت که زمانی به عنوان آفت درجه دو در باغات به شمار می رفت امروزه در بسیاری از باغات کشور تبدیل به یکآفت درجه یک و بسیار مزاحم شده است، در این مقاله سعی داریم علاوه بر بررسی دلایل درجه یک شدن آفت شته به بررسی راه های پیشگیری از ابتلا به شته و همینطور کنترل این آفت در باغات بادام بپردازیم پس تا انتهای اینمقاله با ما همراه باشید.
شناخت آفت شته:
شته آفتی از راسته ی حشرات با قطعات دهانی زننده و مکنده است، به این معنی که قطعات دهانی این حشره در درجه ی اول با هدف سوراخ کردن بافت گیاه تکامل پیدا کرده و سپس با استفاده از خرطومی که در این قطعات دهانی تعبیه شده است می تواند مواد غذایی موجود در بافت سبز گیاه را به درون بدن خود بکشد.
چرخه ی زندگی شته روی بادام:
شناخت چرخه ی زندگی آفتی که با آن مواجه هستیم به ما کمک می کند بهتر بتوانیم آن را کنترل کنیم، بدون شناخت آفت و همینطور شناخت نحوه ی زندگی و عملکرد آن اقدامت کنترلی ممکن است تنها صرف هزینه ی بیهوده باشد بدون اینکه بتواند روی کاهش جمعیت آفت تاثیر چندانی بگذارد.
شته ها در گونه های مختلف روی درختان بادام تاثیر می گذارند اما با اندکی اختلاف تقریبا همه گونه های شته درختان بادام از یک چرخه ی زندگی کلی تبعیت می کنند.
زمستانگذرانی شته ها به صورت ماده های بکرزا و یا ماده های بارور روی گیاهان میزبان ثانویه از قبیل علفهای هرز حاشیه ی باغ و یا درختان همیشه سبز در منطقه است، در اواخر تابستان تا اوایل پاییز و یا در مناطق گرمسیری در اواسط تا اواخر پاییز که برگ درختان شروع به ریزش می کند این آفت روی گیاهان میزبان ثانویه کوچ کرده و زمستان را بسته به میزان سردی هوا و نوع اقیلم با تغذیه از گیاهان میزبان ثانویه و یا بدون تغذیه و تنها به فرم استراحت سپری می کنند.
پس از سپری شدن زمستان و با گرم شدن هوا ماده های آماده ی تولید مثل روی درختان بادامی که آماده ی باز شدن جوانه ها هستند مهاجرت کرده و به محض باز شدن اولین جوانه ها درختان بادام را مورد حمله قرار می دهند.
در مراحل بعدی برگها و در مراحل آخر میوه های سبز و پوست نازک بادام را مورد حمله قرار داده و تقریبا از تمام قسمتهای درخت بادام به جز پوست تنه و ریشه ی درختان بادام تغذیه می کنند.
نحوه ی خسارت شته روی بادام:
نحوه ی وارد کردن خسارت شته ها روی درختان بادام به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود.
خسارت مستقیم تغذیه ی شته از درختان بادام:
1- تغذیه از بافت برگ درختان بادام سبب زرد شدن و ریزش برگهای بسیار آسیب دیده می شود.
2- تغذیه از جوانه ها و شکوفه ها سبب ریزش شکوفه ها و کاهش محصول بادام می شود.
3- تغذیه از برگ درختان سبب ضعف درخت و کاهش باردهی درمی شود.
خسارت غیر مستقیم تغذیه شته از برگ درختان بادام:
1- تغذیه از برگ درختان بادام به وسیله ی شته سبب ضعف درختان بادام شده و درختان ضعیف بیشتر مورد حمله ی فات و بیماریهای دیگر قرار می گیرند، به عنوان مثال سوسک شاخک بلند رزاسه و یا کرم سفید ریشه به دنبال درختان ضعیف برای تخمگذاری خود می گردند و بنابراین درختان ضعیف شده در اثر تغذیه ی شته ها اولین هدف این آفات برای تخم گذاری هستند.
2- شته ها در بسیای از موارد می توانند عامل انتقال ویروسهای گیاهی به صورت پایا، نیمه پایا و ناپایا باشند و در صورت انتقال این ویروسها به درختان بادام شاهد کاهش عملکرد درختان به صورت فزاینده و سال به سال خواهید بود.
عوامل شدت دهنده به خسارت آفت شته در باغات بادام:
چنانچه شما بدانید چه عواملی باعث افزایش شدت خسارت شته ها در باغ بادام می شوند می توانید با کنترل ان شرایط میزان خسارت شته در باغ بادام را تحت کنترل خود در آورید.
1- ضعف تغذیه ای درختان:
شته نیز مانند بسیاری از آفات دیگر درختان ضعیف را به لحاظ تغذیه ای شناسایی کرده و اول از همه به این درختان حمله می کنند، کمبود عناصر تقویت کننده ی دیواره که سبب خشبی شدن بافت دیواره سلولی می شود نیز بافت گیاه را برای تغذیه ی بیشتر شته آماده می کند، عناصری مانند کلسیم، سیلیس و پتاسیم عناصری هستند که تامین آنها می تواند مانع از تغذیه ی زیاد شته روی درخت بادام شود.
2- تنش آبی درختان بادام:
تنش آبی در درختان بادام خسارتی بیشتر از خسارت مستقیم کاهش باردهی ایجاد می کند و آن دامن زدن به خسارت آفات و بیماریها خواهد بود، آبیاری درختان بادام باید منظم باشد، حتی ارقامی از درخت بادام که متحمل نسبت به خشکی باشند نسبت به عدم رعایت نظم در آبیاری متحمل نبوده و دچار تنش آبی می شوند.
تنش آبی مانند تنش تغذیه ای در درختان بادام با کاهش فشاره شیره ی نباتی داخل آوند راه را برای تغذیه ی آفات مکنده مانند شته ها هموارتر کرده و شته ها راحت تر می توانند از این درختان تغذیه کنند.
3- کوددهی نامناسب:
استفاده ی بیش از اندازه از کودهای ازته و کودهای مرغی رشد رویشی زیاد را در درختان بادام تحریک می کند، باغداران با دیدن شاخه های تازه روییده در باغ شعف زده می شوند و به استفاده ی بیشتر از این کودها ترغیب می شوند اما واقعیت این است که هر چه درخت بیشتر به رشد رویشی تحریک شود بافتهای تازه و ترد بیشتری در اختیار آفت قرار گرفته و جمعیت آنها زودتر تکثیر می شود. که در تاثیر زیادی دارد.
4- علفهای هرز:
علفهای هرز موجود در باغ و یا حاشیه ی باغ محلی برای زمستان گذرانی آفت هستند، درست است که این آفات علاوه بر این علفهای هرز روی درختان دیگر هم می روند و زمستان گذرانی می کنند اما اگر علفهای هرز در باغ و یا اطراف باغ وجود داشته باشد احتمال آلودگی و همینطور درصد آلودگی در سال بعد بسیار بیشتر خواهد بود، اگر علفهای هرز نباشند آفت باید از مسافتهای دورتر روی درخت بادام مهاجرت کند و در این صورت جمعیت کمتری موفق به رسیدن به باغ شما خواهند شد.
5- کاشت گیاهان زراعی حساس زیر درخت بادامو یا اطراف باغ بادام:
گیاهان زراعی، سبزی و صیفی به دلیل بافت نازکتر و حساس تری که دارند تعداد نسل بیشتری از آفت را روی خود پرورش می دهند، در صورتی که این گیاهان را زیر درخت بادام و یا اطراف آن بکاریم و یا زمینی زراعی در نزدیکی باغ بادام وجود داشته باشد که آلوده به شته باشد قطعا خسارت شته در این باغ بادام به شدت بیشتر خواهد شد.
6- ضعف درخت بادام در اثر خسارت آفت و یا بیماریهای دیگر:
هر آفت و یا بیماری گیاهی که بتواند سبب تضعیف درختان بادام شود به افزایش خسارت شته ها روی درخت بادام کمک خواهد کرد، بیماریهایی مانند بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه و یا نماتدهای ریشه گرهی با آسیب رساندن به طوقه و ریشه درختان و ضعف در جذب مواد غذایی از خاک، ضعف کلی در درختان بادام ایجاد می کند و همین امر نیز سبب کاهش فشار آوندی و افزایش تغذیه ی شته ها می شود.
آفاتی مانند سوسک پوست خوار و کرم سفید ریشه نیز خسارتی شبیه به خسارت بیمارگرهای قارچی طوقه و ریشه و همینطور نماتدها به درختان بادام وارد کرده و سبب ضعف درختان و افزایش خسارت شته ها روی آنها می شود.
7- استفاده بی رویه از سموم شیمیایی:
استفاده بی رویه از سموم شیمیایی به دو صورت سبب افزایش خسارت آفت شته روی درختان بادام می شود.
خسارت اول استفاده بی رویه از سموم شیمیایی: زمانی که درخت بادام با آفت شته درگیر می شود از برگهای تحت حمله ی آفت بویی ساتع می شود که دشمنان طبیعی را به سمت درخت آفت زده دعوت می کند، بویی که از درختان ساتع می شود را می توان به فریاد کمک خواهی درخت آفت زده تشبیه کرد که سبب جلب دشمنان طبیعی می شود.
زمانی که شما از سموم غیر ایمن برای دشمنان طبیعی، سموم غیر مجاز و یا به میزان زیاد و بی رویه از سموم استفاده کنید دشمنان طبیعی آفت شته از جمله کفشدوزکها نیز از بین می روند، کفشدوزکها، زنبورهای پرازیتوئید تحت عنوان ایفیپارها می توانند به خوبی این آفت را کنترل کنند اما استفاده ی بی رویه از سموم باعث از بین رفتن آنها شده و یکی از مهم ترین دلایل تبدیل شته از آفت درجه دو به درجه یک همین نابودی دشمنان طبیعی است.
خسارت دوم: زمانی که شما به صورت بی رویه از آفت کشها استفاده می کنید جمعیتی از شته باقی می ماند که نسبت به آفت کشها مقاوم بوده و در نهایت پس از چند سال مشاهده می کنید که هر چه بیشتر از سم استفاده کنید جمعیت آفت سرسخت تر و غیر قابل کنترل تر خواهد شد و این نیز یکی دیگر از دلایل طغیان این آقت و تبدیل شدن آن از نوع درجه دو به درجه یک است.
کنترل شته روی درخت بادام
همانطور که پیش تر هم عنوان شد آفت شته در باغات یک افت اقتصادی و درجه یک نبود و این رفتار نادرست ما در کنترل این آفت بود که سبب طغیان و درجه یک شدن آفت شته شده است، رفتار نادرست ما در کنترل این آفت به تکیه بر کنترل شیمیایی به تنهایی است.
باغداران به محض مشاهده ی جمعیت آفت شته سم پاش را در دست می گرفتند و حتی در برخی موارد کل باغ را با این انگیزه که در حال پیشگیری کردن هستند سم پاشی می کردند و همین امر سبب از بین رفتن دشمنان طبیعی، به وجود آمدن جمعیت مقاوم و در نهایت طغیان آفت شته روی درختان بادام شده است.
این درحالی است که اگر و تنها اگر کنترل این آفت را محدود به اقداماتی می کردند که از خسارت بیشتر آفت جلوگیری کند و سم پاشی نمی کردند آفت هیچگاه به آفت درجه یک تبدیل نمی شد، اقداماتی که بدون سم پاشی می تواند شته را کنترل کند شامل اقدامات زیر است:
1- کاشت ارقام مقاوم: ارقام مقاوم بادام دارای بافتهای خشبی تر بوده و برای تغذیه ی شته مناسب نیستند.
2- تقویت غذایی درختان: کود دهی به درختان به حد نیاز با استفاده از کودهای مورد نیاز و کودهایی که سبب افزایش مقاومت دیواره ی سلولی می شوند مانند کودهای حاوی کلسیم، سیلیس و پتاسیم به کنترل شته کمک می کند.
3- جلوگیری از تنش آبی :حتی اگر باغ شما در مناطق گرم و خشک وکم آب وجود داشته باشد با اجرای سیستم آبیاری قطره ای می توانید از بروز تنش آبی جلوگیری کرده و در عین حال میزان آب مصرفی را نیز مدیریت کنید و بنابراین درختان به آفت شته مبتلا نخواهند شد.
4- خرید نهال سالم: نهال آلوده می تواند کلونی شته را وارد باغ کند بنابراین با خرید نهال سالم جلوی ورود شته به باغ را بگیرید.
5- کنترل علفهای هرز و از بین بردن بقایای گیاهی بادام ریخته کف باغ:کنترل علفهای هرز و سوزاندن بقایای گیاهی بادام ریخته کف باغ به از بین بردن جمعیت زمستان گذران آفت کمک کرده و اجازه نمی دهد سال آینده با مشکل افزایش خسارت آفت مواجه باشید.
همچنین بخوانید: قیمت نهال بادام
کنترل شیمیایی:
در صورتی که این اقدامات به طور کامل پاسخگو نبود با پایش مستمر جمعیت آفت را در زمینی که تنها به چند درخت محدود است شناسایی کرده و سم پاشی با سموم ایمن برای حفاظت از دشمنان طبیعی به صورت لکه ای انجام دهید و در صورت افزایش جمعیت و همه گیر شدن آفت در باغ سمپاشی کلی را بسته به جمعیت آفت یک الی چند مرتبه در طول فصل انجام دهید.
کلام آخر:
آفت شته در ذات خود آفت سر سختی نیست به شرط اینکه اصول اولیه زراعی در کنترل آفت رعایت شود در غیر این صورت مطمئین باشید که با سم پاشیهای مداوم و با سموم قوی و یا برندهای برتر سم قرار نیست کنترل شته دائمی باشد و روز به روز خسارت این آفت بیشتر خواهد شد.