به اجرا گذاشتن مهریه

به اجرا گذاشتن مهریه یک فرآیند حقوقی است که زن برای مطالبه حق مالی خود از همسر یا همسر سابقش اقدام می کند. این فرآیند می تواند از طریق اداره اجرای ثبت اسناد یا دادگاه خانواده پیگیری شود که هر دو مسیر، قواعد، مدارک و مراحل خاص خود را دارند و انتخاب بهترین روش به شرایط فردی و وجود اموال از سوی زوج بستگی دارد. این اقدام قانونی، از حقوق اساسی زن در نظام حقوقی ایران محسوب می شود که در جهت حمایت از او تعبیه شده است.

مهریه از جمله حقوق مالی مهم و شرعی است که با وقوع عقد نکاح دائم یا موقت به زن تعلق می گیرد. این حق، پشتوانه ای برای زن محسوب می شود و می تواند در دوران زندگی مشترک، پس از طلاق، یا حتی در صورت فوت زوج، مورد مطالبه قرار گیرد. پیچیدگی های حقوقی و مراحل اجرایی مطالبه مهریه، اغلب زنان را با ابهامات و نگرانی هایی مواجه می سازد. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی، به بررسی دقیق ابعاد مختلف به اجرا گذاشتن مهریه می پردازد. در ادامه، انواع مهریه، شرایط حقوقی آن، مدارک مورد نیاز، مقایسه دو روش اصلی مطالبه (ثبت و دادگاه)، عواقب این اقدام برای هر دو طرف، هزینه ها و مدت زمان تقریبی فرآیند، و همچنین نکات کلیدی و توصیه های مهم حقوقی تحلیل خواهد شد.

مهریه چیست؟ آشنایی با انواع و شرایط حقوقی آن

مهریه یک حق مالی است که به موجب عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و مرد مکلف به پرداخت آن است. این مفهوم ریشه ای در فقه اسلامی دارد و در قانون مدنی ایران نیز به تفصیل مورد حمایت قرار گرفته است. ماهیت مهریه به گونه ای است که به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود، حتی اگر هنوز نزدیکی صورت نگرفته باشد یا مهریه به صورت مؤجل (مدت دار) تعیین شده باشد. این مالکیت، به زن حق می دهد که هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند، مگر اینکه مانع قانونی خاصی وجود داشته باشد.

تعریف حقوقی مهریه و جایگاه آن در قانون مدنی ایران

مهریه که در فقه اسلامی با عنوان «صداق» نیز شناخته می شود، مالی است که مرد در هنگام ازدواج به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. در قانون مدنی ایران، مهریه در مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۰ مورد بحث قرار گرفته است. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی تصریح می کند: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این ماده بر مالکیت تام و کامل زن بر مهریه تأکید دارد و نشان می دهد که مهریه جزو حقوق مسلم و غیرقابل انکار زن است.

انواع مهریه

در نظام حقوقی ایران، مهریه بر اساس شرایط پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود:

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه رایج ترین نوع مهریه است و به این معنی است که زن هر زمان که بخواهد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، می تواند آن را از مرد مطالبه کند. در این نوع مهریه، مرد مکلف است به محض مطالبه، مهریه را پرداخت کند و هیچ شرطی برای مطالبه آن وجود ندارد. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه طلا باشد، زن می تواند در هر مرحله ای از زندگی مشترک یا پس از آن، پرداخت ۱۰۰ سکه را درخواست کند. در صورت عدم توانایی مرد برای پرداخت یکجای مهریه، ممکن است دادگاه حکم به تقسیط آن دهد.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه نوع دیگری از مهریه است که مطالبه و دریافت آن منوط به اثبات تمکن مالی مرد توسط زن است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند این نوع مهریه را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. این نوع مهریه، چالش هایی را برای زوجه به همراه دارد، زیرا اثبات تمکن مالی زوج ممکن است دشوار باشد و نیاز به تحقیقات گسترده در مورد اموال و دارایی های او دارد. برای اثبات استطاعت، زوجه می تواند از راه هایی مانند استعلام اموال از اداره ثبت اسناد، راهنمایی و رانندگی، بانک ها و سازمان بورس استفاده کند.

شرایط صحت و قابلیت اجرا گذاشتن مهریه

برای اینکه مهریه قابل مطالبه و اجرا باشد، باید دارای شرایط حقوقی خاصی باشد:

1. مالیت و ارزش اقتصادی: مهریه باید دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد. به عنوان مثال، یک شاخه گل که ارزش مالی ندارد، نمی تواند به عنوان مهریه تعیین شود.
2. مشخص و معین بودن: مقدار و نوع مهریه باید به طور دقیق مشخص باشد. عبارت هایی مانند مقدار زیادی پول یا هرچه تو بخواهی قابل قبول نیستند.
3. قابلیت تحویل: مهریه باید چیزی باشد که قابلیت تسلیم و تحویل به زن را داشته باشد.
4. ثبت در سند ازدواج: اگرچه مهریه به محض عقد به ملکیت زن درمی آید، اما برای سهولت در مطالبه و اجرای آن، ثبت رسمی مهریه در سند ازدواج اهمیت بسیار زیادی دارد. مهریه در عقد دائم و موقت از نظر نحوه مطالبه متفاوت است؛ به عنوان مثال، مهریه عقد موقت را نمی توان از طریق اجرای ثبت مطالبه کرد.

تأثیر وضعیت بکارت بر مهریه

یکی از نکات مهم در مورد مهریه، تأثیر وضعیت بکارت زن در زمان طلاق است. طبق قانون مدنی، اگر طلاق قبل از وقوع نزدیکی (دخول) و در دوران عقد صورت گیرد و زن باکره باشد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد. در صورتی که نزدیکی واقع شده باشد، حتی اگر بکارت زن به دلایل دیگری (غیر از نزدیکی با زوج) از بین رفته باشد، زن مستحق دریافت تمام مهریه است.

مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه

برای آغاز فرآیند به اجرا گذاشتن مهریه، آماده سازی مجموعه ای از مدارک قانونی ضروری است. این مدارک، پایه و اساس پرونده مطالبه مهریه را تشکیل می دهند و بدون آن ها، امکان پیگیری قضایی یا ثبتی وجود نخواهد داشت. دقت در جمع آوری و ارائه صحیح این مدارک، به تسریع روند پرونده کمک شایانی می کند.

مدارک شناسایی زوجه

ابتدایی ترین مدارک مورد نیاز، شامل مستندات هویتی خود زوجه است. ارائه اصل و کپی این مدارک در هر دو روش ثبتی و قضایی الزامی است:

• شناسنامه: اصل و یک نسخه کپی از تمام صفحات شناسنامه زوجه.
• کارت ملی: اصل و یک نسخه کپی از کارت ملی زوجه.

سند ازدواج

سند ازدواج مهم ترین مدرک برای اثبات حقوق مالی زن، از جمله مهریه، است. این سند حاوی اطلاعات مربوط به نوع عقد، میزان مهریه و شرایط آن است. در صورت عدم دسترسی به اصل سند، رونوشت معتبر آن نیز قابل قبول است:

• اصل سند ازدواج: نسخه اصلی عقدنامه که در دفترخانه به ثبت رسیده است.
• رونوشت معتبر سند ازدواج: در صورتی که اصل سند ازدواج در دسترس نباشد (مثلاً توسط زوج پنهان شده باشد)، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل ثبت عقد، درخواست صدور رونوشت رسمی از سند ازدواج خود را ارائه دهد. این رونوشت دارای اعتبار قانونی است.

ثبت نام در سامانه ثنا

سامانه ابلاغ الکترونیکی قضایی (ثنا) یکی از ابزارهای مهم و الزامی در فرآیندهای قضایی کشور است. برای پیگیری پرونده های حقوقی، از جمله مطالبه مهریه، داشتن حساب کاربری در این سامانه و ثبت نام در آن اجباری است. تمامی ابلاغیه های دادگاه و سایر مراجع قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه ارسال می شود. در صورت عدم ثبت نام، روند پیگیری پرونده مختل خواهد شد.

مدارک تکمیلی (اختیاری اما مفید)

برخی مدارک می توانند به تقویت پرونده و تسریع در شناسایی و توقیف اموال زوج کمک کنند. اگرچه این مدارک به صورت اجباری نیستند، اما ارائه آن ها توصیه می شود:

• اطلاعات و مشخصات اموال زوج:
  • پلاک ثبتی ملک (مانند خانه، زمین، باغ).
  • مشخصات خودرو (مدل، پلاک، شماره شاسی).
  • شماره حساب های بانکی و موجودی آن ها.
  • اطلاعات شرکت ها یا مشاغلی که زوج در آن ها فعالیت یا مالکیت دارد (مانند سهام شرکت ها).
• معرفی گواهان: در صورتی که برای اثبات امری (مانند اثبات تمکن مالی زوج در مهریه عندالاستطاعه) نیاز به شهادت شهود باشد، معرفی گواهان با مشخصات کامل می تواند مفید باشد.

جمع آوری دقیق این مدارک، گام نخست و بسیار مهم در مسیر مطالبه مهریه است و می تواند بسیاری از چالش های احتمالی در آینده را کاهش دهد.

مقایسه روش های به اجرا گذاشتن مهریه: ثبت یا دادگاه؟

برای مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه، دو مسیر اصلی وجود دارد: از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها، مراحل، مزایا، و معایب خاص خود را دارند که شناخت آن ها برای انتخاب بهترین راهکار، حیاتی است.

روش اول: به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره اجرای ثبت اسناد

این روش به دلیل سرعت نسبی و هزینه اولیه کمتر، اغلب به عنوان راهکار اولیه توصیه می شود، به خصوص اگر زوجه اطلاعات کافی در مورد اموال و دارایی های زوج داشته باشد.

مراحل گام به گام:

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زوجه ابتدا باید با در دست داشتن مدارک شناسایی و اصل سند ازدواج، به همان دفترخانه ای که عقد در آنجا ثبت شده است، مراجعه کند. در آنجا، درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح کرده و فرم های مربوطه را تکمیل می نماید.
2. مراجعه به اداره اجرای ثبت: پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، زوجه (یا وکیل او) باید با اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد محل (معمولاً اداره پنجم اجرای ثبت برای مهریه) مراجعه کرده و تشکیل پرونده دهد. در این مرحله، شماره بایگانی پرونده صادر می شود.
3. درخواست استعلام اموال: زوجه می تواند درخواست استعلام از مراجع مختلف را برای شناسایی اموال زوج ارائه دهد. این استعلام ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
   • بانک ها (برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها).
   • اداره راهور (برای شناسایی خودروهای به نام زوج).
   • اداره ثبت املاک و مستغلات (برای شناسایی املاک و مستغلات).
   • سازمان بورس (برای شناسایی سهام و اوراق بهادار).
   • سازمان تامین اجتماعی و ادارات دولتی و خصوصی (برای حقوق و مستمری).
4. درخواست توقیف اموال: پس از شناسایی اموال، زوجه می تواند درخواست توقیف این اموال را به اداره ثبت ارائه دهد. توقیف می تواند شامل اموال منقول (مانند خودرو، موجودی حساب بانکی)، اموال غیرمنقول (مانند ملک، زمین)، حقوق و مستمری (تا یک چهارم حقوق کارمند دولت و یک سوم حقوق کارمند بخش خصوصی) و سهام باشد. نکته مهم در این مرحله، موضوع مستثنیات دین است؛ اموالی مانند مسکن مورد نیاز زوج و افراد تحت تکفل او، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار و تا سقف ۱۱۰ سکه از مهریه (در صورت اثبات اعسار و تقسیط) جزو مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نیستند.
5. درخواست ممنوع الخروجی: زوجه می تواند با درخواست کتبی، ممنوع الخروجی زوج را نیز از طریق اداره ثبت تقاضا کند. این اقدام معمولاً برای اعمال فشار بر زوج جهت پرداخت مهریه صورت می گیرد.
6. ابلاغ اجرائیه: اداره ثبت، اجرائیه را به زوج ابلاغ می کند و او مهلت ۱۰ روزه دارد تا مهریه را پرداخت کند یا اموالی برای توقیف معرفی نماید.
7. مزایده اموال توقیف شده: در صورت عدم پرداخت مهریه و پس از توقیف اموال، و بعد از ارزیابی کارشناسی، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه وصول می شود.

مزایا:

• سرعت بالاتر: فرآیند اجرایی از طریق ثبت معمولاً سریع تر از دادگاه است.
• هزینه اولیه کمتر: هزینه اولیه برای شروع فرآیند در ثبت، به مراتب کمتر از هزینه دادرسی در دادگاه است.
• عدم نیاز به اثبات اعسار در ابتدا: در این روش، نیازی نیست که زوجه در ابتدا توانایی مالی زوج را ثابت کند.
• سهولت در توقیف اموال مشخص: در صورت شناسایی اموال مشخص، توقیف آن ها از طریق ثبت آسان تر است.

معایب و چالش ها:

• احتمال انتقال اموال: ممکن است زوج قبل از اقدام زوجه، اموال خود را به نام دیگران منتقل کرده باشد.
• عدم امکان مطالبه مهریه عقد موقت: مهریه در عقد موقت از طریق اداره ثبت قابل مطالبه نیست و باید از طریق دادگاه پیگیری شود.
• عدم صدور حکم جلب: اداره ثبت رأساً نمی تواند حکم جلب صادر کند. صدور حکم جلب تنها از طریق دادگاه امکان پذیر است.

تاثیر بخشنامه جدید قوه قضاییه (۱۴۰۳):

بخشنامه جدید قوه قضاییه (مورخ ۲۴ مهر ۱۴۰۳) تغییر مهمی را در این زمینه ایجاد کرده است. بر اساس این بخشنامه، الزام زوجه به مراجعه اولیه به اداره ثبت برای اسناد رسمی (از جمله سند ازدواج) برداشته شده است. این به آن معناست که زوجه می تواند به انتخاب خود، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا از طریق اجرای ثبت اقدام نماید. این بخشنامه انعطاف پذیری بیشتری را برای زنان در انتخاب مسیر مطالبه مهریه فراهم می کند و از برخی محدودیت های قبلی می کاهد.

بر اساس بخشنامه جدید قوه قضاییه (۱۴۰۳)، الزام به مراجعه اولیه به اداره ثبت برای مطالبه مهریه برداشته شده و زنان می توانند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کنند.

روش دوم: به اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه خانواده

این روش در مواردی که اموال مشخصی از زوج در دسترس نباشد یا مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، یا در عقد موقت، کارآمدتر است.

مراحل گام به گام:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زوجه باید با در دست داشتن مدارک لازم و در صورت نیاز، گواهی از اجرای ثبت مبنی بر عدم شناسایی اموال، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند.
2. درخواست تامین خواسته: یکی از اقدامات مهم در این مرحله، درخواست «تأمین خواسته» است. با این درخواست، زوجه می تواند پیش از صدور حکم نهایی دادگاه و به منظور جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج، توقیف اموال او را درخواست کند. این اقدام می تواند از حیف ومیل شدن دارایی های زوج جلوگیری کند.
3. تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه دادگاه خانواده ارجاع داده می شود و جلسه رسیدگی تشکیل می گردد. در این جلسه، زوجه مدارک و ادله خود را ارائه می دهد و در صورت لزوم، می تواند درخواست شهادت شهود نیز داشته باشد.
4. صدور حکم مهریه: دادگاه پس از بررسی پرونده و ادله طرفین، حکم مقتضی را صادر می کند. این حکم می تواند بر اساس مهریه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد.
5. اجرای حکم: پس از صدور حکم قطعی، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارجاع داده می شود تا نسبت به توقیف اموال و وصول مهریه اقدام گردد.

اعسار از پرداخت مهریه (برای زوج):

پس از صدور حکم مهریه، زوج می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار (یعنی عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه) و طبق حکم دادگاه، مهریه تقسیط خواهد شد. این موضوع می تواند بر زوجه تأثیر منفی بگذارد، زیرا دریافت کامل مهریه را به تأخیر می اندازد و ممکن است مبلغ اقساط بسیار ناچیز باشد.

صدور حکم جلب:

در صورتی که زوج با وجود توانایی مالی از پرداخت مهریه (یا اقساط آن) امتناع ورزد و اعسار او نیز ثابت نشود، زوجه می تواند درخواست صدور حکم جلب او را از دادگاه مطالبه کند. این حکم جلب برای تعداد مشخصی از سکه (معمولاً تا ۱۱۰ سکه) و در صورت عدم معرفی اموال یا عدم پرداخت اقساط صادر می شود.

مزایا:

• امکان مطالبه مهریه در صورت عدم وجود اموال آشکار: در این روش، حتی اگر زوج اموال مشخصی نداشته باشد، با صدور حکم جلب (برای ۱۱۰ سکه) می توان او را مجبور به پرداخت یا معرفی اموال کرد.
• امکان مطالبه مهریه عقد موقت: مهریه عقد موقت فقط از طریق دادگاه قابل مطالبه است.
• بررسی دقیق تر شرایط: دادگاه می تواند با توجه به شرایط طرفین (مانند بیماری یا عدم توانایی کار)، تصمیمات متناسب تری اتخاذ کند.

معایب و چالش ها:

• زمان بر بودن روند دادرسی: رسیدگی به پرونده در دادگاه ممکن است زمان بر باشد و چندین ماه تا سال به طول انجامد.
• هزینه دادرسی بالا: هزینه دادرسی در دادگاه ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه است که در ابتدا باید توسط زوجه پرداخت شود (البته امکان درخواست اعسار از هزینه دادرسی وجود دارد).
• احتمال پذیرش اعسار زوج و تقسیط مهریه: این موضوع می تواند دریافت مهریه را به درازا بکشاند و از ارزش واقعی آن در طول زمان بکاهد.

ویژگی	روش اجرای ثبت	روش دادگاه خانواده
سرعت	بالاتر (۳ تا ۹ ماه)	پایین تر (۶ ماه تا ۲ سال)
هزینه اولیه	پایین تر (۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون تومان + نیم عشر دولتی پس از وصول)	بالاتر (۳.۵ درصد مبلغ مهریه)
امکان توقیف اموال	سهولت بیشتر در توقیف اموال مشخص و شناخته شده	امکان توقیف اموال با درخواست تأمین خواسته
اعسار زوج	در ابتدا نیازی به اثبات اعسار نیست	امکان طرح دعوای اعسار و تقسیط مهریه وجود دارد
حکم جلب	امکان صدور حکم جلب وجود ندارد	امکان صدور حکم جلب (تا ۱۱۰ سکه) در صورت عدم پرداخت
مهریه عقد موقت	قابل مطالبه نیست	قابل مطالبه است
پیچیدگی	نسبتاً کمتر	بیشتر و نیاز به دانش حقوقی عمیق تر

عواقب به اجرا گذاشتن مهریه (برای هر دو طرف)

مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه، عملی حقوقی است که می تواند تبعات قابل توجهی برای هر دو طرف دعوا – زوج و زوجه – به همراه داشته باشد. این عواقب، تنها به جنبه های مالی محدود نمی شود و می تواند ابعاد روانی، اجتماعی و حتی اعتباری را نیز در بر بگیرد.

عواقب برای زوج

مردی که مهریه او به اجرا گذاشته می شود، با سلسله ای از عواقب حقوقی و مالی مواجه خواهد شد که ممکن است زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد:

• توقیف اموال و دارایی ها: مهم ترین و مستقیم ترین عواقب، توقیف اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، حقوق و مستمری، و هرگونه دارایی دیگری است که به نام او باشد. این توقیف تا زمان وصول مهریه یا توافق طرفین ادامه خواهد داشت.
• ممنوع الخروجی: با درخواست زوجه، زوج می تواند از کشور ممنوع الخروج شود. این محدودیت می تواند برنامه های شخصی و کاری او را مختل کند.
• احتمال صدور حکم جلب: در صورت عدم پرداخت مهریه (به خصوص تا سقف ۱۱۰ سکه) و عدم اثبات اعسار یا عدم پرداخت اقساط تعیین شده، حکم جلب زوج از سوی دادگاه صادر خواهد شد.
• ثبت بدهی در سوابق مالی و اعتباری: حکم قطعی پرداخت مهریه به عنوان یک بدهی در سوابق مالی و اعتباری زوج ثبت می شود که می تواند بر امکان دریافت وام، تسهیلات بانکی و حتی فعالیت های اقتصادی او تأثیر بگذارد.
• فشار روانی و اجتماعی: درگیر شدن در فرآیندهای حقوقی، محدودیت های مالی و اجتماعی، و احتمال بازداشت، فشار روانی زیادی را بر زوج وارد می کند و می تواند منجر به آسیب های اجتماعی و خانوادگی شود.

عواقب برای زوجه

اگرچه مطالبه مهریه حق قانونی زن است، اما این فرآیند برای او نیز خالی از چالش نیست و می تواند عواقب خاصی داشته باشد:

• فرسایش روحی و زمانی در طول فرآیند: پیگیری پرونده مهریه، به خصوص در صورت پیچیدگی و طولانی شدن روند دادرسی، می تواند بسیار فرسایش دهنده و طاقت فرسا باشد و فشار روحی زیادی را بر زن وارد کند.
• هزینه های مالی: حتی با وجود امکان درخواست اعسار از هزینه دادرسی یا واریز نیم عشر دولتی پس از وصول، زوجه ممکن است متحمل هزینه هایی مانند حق الوکاله وکیل، هزینه های کارشناسی، و سایر مخارج جانبی شود که به ویژه در صورت طولانی شدن پرونده، می تواند قابل توجه باشد.
• تأثیر بر روابط خانوادگی و زندگی شخصی: به اجرا گذاشتن مهریه معمولاً نشان دهنده وجود اختلافات عمیق خانوادگی است و می تواند به سردی یا قطع کامل روابط با خانواده زوج منجر شود. این وضعیت بر زندگی شخصی و عاطفی زوجه نیز تأثیر می گذارد.
• امکان عدم وصول کامل مهریه: در مواردی که زوج اموال کافی نداشته باشد یا اعسار او اثبات شود، زوجه ممکن است نتواند تمام مهریه خود را دریافت کند و تنها به اقساط ناچیز یا توقیف محدود اموال دست یابد.

هزینه ها و مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه (جزئیات کامل)

یکی از دغدغه های اصلی افراد درگیر با فرآیند مطالبه مهریه، آگاهی از هزینه ها و مدت زمان تقریبی این روند است. این دو عامل می توانند تأثیر قابل توجهی بر تصمیم گیری و برنامه ریزی زوجه داشته باشند.

هزینه ها

هزینه های به اجرا گذاشتن مهریه بسته به روش انتخابی (ثبت یا دادگاه) و شرایط پرونده متفاوت است:

• هزینه دفترخانه ثبت:

  در روش اجرای ثبت، ابتدایی ترین هزینه مربوط به مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج برای درخواست صدور اجراییه است. این هزینه معمولاً ثابت و نسبتاً کم است و بین حدود ۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون تومان متغیر است که شامل هزینه فرم ها، تمبر و خدمات اداری می شود.

• نیم عشر دولتی:

  یکی دیگر از هزینه های مهم در روش ثبت، «نیم عشر دولتی» است. این مبلغ معادل ۱/۲۰ (پنج درصد) از کل مبلغ مهریه است که پس از وصول مهریه از محل اموال توقیف شده دریافت می شود. بنابراین، زوجه در ابتدای کار این هزینه را پرداخت نمی کند.

• هزینه دادرسی دادگاه:

  در روش دادگاه خانواده، هزینه دادرسی به طور قابل توجهی بالاتر است. این هزینه برابر با ۳.۵ درصد از کل مبلغ مهریه (ارزش ریالی سکه ها یا سایر اقلام مهریه) است. زوجه باید این مبلغ را در زمان تقدیم دادخواست پرداخت کند. البته، زوجه می تواند همزمان با ثبت دادخواست، درخواست «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» را نیز مطرح کند. در صورت پذیرش اعسار توسط دادگاه، زوجه موقتاً از پرداخت این هزینه معاف می شود و پس از پایان پرونده و وصول مهریه، این مبلغ از او دریافت خواهد شد.

• هزینه وکیل:

  در هر دو روش، دریافت مشاوره و استفاده از خدمات یک وکیل متخصص خانواده بسیار توصیه می شود. حق الوکاله وکیل متغیر است و به عوامل مختلفی از جمله پیچیدگی پرونده، میزان مهریه، تجربه وکیل، و توافق بین موکل و وکیل بستگی دارد. اگرچه این هزینه در ابتدا قابل توجه به نظر می رسد، اما یک وکیل متخصص می تواند با دانش و تجربه خود، به تسریع فرآیند، جلوگیری از خطاهای احتمالی و افزایش احتمال موفقیت در پرونده کمک شایانی کند.

• هزینه های کارشناسی و اجرایی:

  در صورت نیاز به کارشناسی اموال (مانند ارزش گذاری ملک یا خودرو) یا هزینه های مربوط به مزایده و نقل و انتقال، این مبالغ نیز به هزینه های پرونده اضافه می شوند.

مدت زمان

مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی را برای همه پرونده ها تعیین کرد. این زمان می تواند بین چند ماه تا چندین سال متغیر باشد:

• برآورد زمانی برای روش ثبت:

  در صورتی که زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج داشته باشد و اموال به سرعت توقیف شوند، فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت می تواند نسبتاً سریع تر پیش برود و حدود ۳ تا ۹ ماه به طول انجامد. با این حال، اگر زوج اموال خود را پنهان کرده باشد یا مراحل استعلام و شناسایی اموال پیچیده شود، این زمان ممکن است افزایش یابد.

• برآورد زمانی برای روش دادگاه:

  فرآیند دادرسی در دادگاه خانواده معمولاً زمان برتر است. این روش می تواند حدود ۶ ماه تا ۲ سال (و حتی در موارد پیچیده تر، بیشتر) طول بکشد. عواملی مانند حجم کاری شعب دادگاه، تعداد جلسات رسیدگی، نیاز به ارائه شهود، اعتراض به رأی دادگاه در مراحل تجدیدنظر و دیوان عالی کشور، و طرح دعوای اعسار از سوی زوج، همگی می توانند بر طولانی شدن فرآیند تأثیر بگذارند.

• عوامل موثر بر طولانی شدن فرآیند:
  • عدم شناسایی اموال زوج: اگر زوج اموال قابل توقیفی نداشته باشد یا آن ها را به نام دیگران منتقل کرده باشد.
  • طرح دعوای اعسار: در صورت اثبات اعسار زوج، مهریه تقسیط می شود که وصول کامل آن را به درازا می کشاند.
  • تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی: امکان اعتراض به آرای دادگاه در مراحل بالاتر، می تواند زمان پرونده را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
  • حجم کاری مراجع قضایی و ثبتی: ترافیک پرونده ها در دادگاه ها و ادارات ثبت، به طور طبیعی بر سرعت رسیدگی تأثیر می گذارد.

با توجه به پیچیدگی های موجود، داشتن یک وکیل متخصص و مجرب می تواند در مدیریت زمان و هزینه ها و افزایش کارایی فرآیند، نقش حیاتی ایفا کند.

نکات مهم و توصیه های کلیدی در فرآیند مطالبه مهریه

پیگیری مطالبه مهریه، فرآیندی حساس و پیچیده است که نیازمند آگاهی کامل از جوانب حقوقی و اتخاذ تصمیمات هوشمندانه است. در ادامه به برخی از نکات مهم و توصیه های کلیدی اشاره می شود:

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص خانواده

یکی از مهمترین گام ها در مسیر مطالبه مهریه، دریافت مشاوره از یک وکیل متخصص خانواده است. یک وکیل مجرب نه تنها می تواند شما را در تمامی مراحل قانونی راهنمایی کند، بلکه با اشراف به قوانین و رویه های قضایی، بهترین و سریع ترین مسیر را پیشنهاد داده و از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری می کند. وکیل می تواند به نمایندگی از شما در مراجع قانونی حضور یابد، دادخواست ها را به درستی تنظیم کند، درخواست های لازم (مانند تأمین خواسته یا ممنوع الخروجی) را مطرح نماید و در اثبات حقانیت شما نقش مؤثری داشته باشد.

آگاهی از اموال زوج

قبل از هرگونه اقدام رسمی، سعی کنید اطلاعات کاملی در مورد اموال و دارایی های زوج جمع آوری کنید. این اطلاعات می تواند شامل مشخصات ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، یا هرگونه منبع درآمدی باشد. هرچه اطلاعات شما دقیق تر باشد، فرآیند استعلام و توقیف اموال در اداره ثبت یا دادگاه سریع تر و موفق تر خواهد بود. این اقدام به شما کمک می کند تا با دید بازتری وارد فرآیند شوید و احتمال انتقال صوری اموال توسط زوج کاهش یابد.

اقدام به موقع

در صورت تصمیم به مطالبه مهریه، اقدام به موقع بسیار حائز اهمیت است. تأخیر در این فرآیند ممکن است به زوج فرصت دهد تا اموال خود را به نام اشخاص دیگر منتقل کرده و فرآیند وصول مهریه را با مشکل مواجه سازد. سرعت عمل، به ویژه در شرایطی که نگرانی از نقل و انتقال صوری اموال وجود دارد، کلیدی است.

تفاوت مهریه و نفقه

مهریه و نفقه دو حق مالی جداگانه هستند. مهریه حق مالی است که به محض عقد به ملکیت زن درمی آید، اما نفقه هزینه های مربوط به زندگی جاری زن (مسکن، خوراک، پوشاک و درمان) است که مرد در طول زندگی مشترک و در صورت تمکین زن، مکلف به پرداخت آن است. مطالبه هر یک از این حقوق، مسیر قانونی خاص خود را دارد و نباید با هم اشتباه گرفته شوند.

حق حبس

حق حبس یکی از حقوق قانونی زن است که به موجب آن، زن می تواند تا زمانی که مهریه به او پرداخت نشده است، از تمکین به وظایف زناشویی خودداری کند، مشروط بر اینکه نزدیکی صورت نگرفته باشد. اعمال حق حبس، به معنای نپرداختن نفقه توسط مرد نیست و مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقه است. این حق، ابزاری قانونی برای زن است تا برای وصول مهریه خود، فشار حقوقی بر زوج وارد آورد.

پشیمانی از به اجرا گذاشتن مهریه

در طول فرآیند مطالبه مهریه، ممکن است زوجین به توافق برسند یا زوجه از ادامه پیگیری منصرف شود. امکان انصراف از به اجرا گذاشتن مهریه وجود دارد، اما شرایط آن به مرحله پرونده و نحوه انصراف بستگی دارد. اگر پرونده در مرحله اجرای ثبت باشد، زوجه می تواند با مراجعه به اداره ثبت، درخواست توقف عملیات اجرایی را بنماید. در صورتی که پرونده در دادگاه باشد و هنوز حکم قطعی صادر نشده باشد، امکان استرداد دادخواست وجود دارد. اگر بخشی از مهریه بخشیده شده باشد، امکان مطالبه مجدد آن (بستگی به نوع بخشش، اعم از ابراء یا هبه) ممکن است وجود نداشته باشد و تنها مابقی آن قابل مطالبه باشد. بنابراین، هرگونه تصمیم به انصراف یا توافق، باید با دقت و با مشورت وکیل انجام شود.

سقف مهریه

از نظر قانونی، سقف مشخصی برای تعیین مهریه وجود ندارد و زوجین می توانند هر مقدار مهریه ای را توافق کنند. با این حال، در عمل، سقف ۱۱۰ سکه طلا برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (مانند حکم جلب) در نظر گرفته شده است. به این معنی که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، برای مازاد بر این مقدار، حکم جلب صادر نمی شود و مطالبه آن صرفاً از طریق توقیف اموال ممکن است. این محدودیت به معنای عدم تعلق مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه نیست، بلکه صرفاً در نحوه اجرا و وصول آن تفاوت ایجاد می کند.

مطالبه اجرت المثل

اجرت المثل ایام زوجیت نیز یکی دیگر از حقوق مالی زن است که می تواند همزمان با مطالبه مهریه یا به صورت جداگانه پیگیری شود. اجرت المثل، بهای کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک و بدون قصد تبرع (رایگان انجام دادن) در منزل همسر انجام داده است. برای مطالبه این حق، زوجه باید به دادگاه خانواده دادخواست ارائه دهد و اثبات کند که این کارها را به دستور مرد انجام داده و قصد تبرع نداشته است. این موضوع می تواند به افزایش حقوق مالی زن کمک کند.

سوالات متداول (FAQ)

آیا بعد از بخشش مهریه می توان دوباره آن را مطالبه کرد؟

خیر، اگر بخشش مهریه به صورت «ابراء ذمه» (اسقاط حق به طور کلی و بدون امکان برگشت) انجام شده باشد، امکان مطالبه مجدد آن وجود ندارد. اما اگر به صورت «هبه» (بخشش با امکان برگشت) بوده باشد، زن می تواند تحت شرایط خاصی (مانلافرهبه به اقباض) از بخشش خود رجوع کرده و مهریه را دوباره مطالبه کند. جزئیات این موضوع نیازمند مشاوره حقوقی دقیق است.

اگر سند ازدواج در دسترس نباشد چه باید کرد؟

در صورتی که اصل سند ازدواج در دسترس نباشد، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل ثبت عقد، درخواست «رونوشت معتبر» از سند ازدواج را ارائه دهد. این رونوشت دارای اعتبار قانونی است و می توان با آن مراحل مطالبه مهریه را پیگیری کرد.

آیا ترک منزل بر مطالبه مهریه اثر دارد؟

ترک منزل توسط زوجه، به طور مستقیم بر حق مهریه او تأثیری ندارد. مهریه حق مالی است که به محض عقد به زن تعلق می گیرد و عدم تمکین یا ترک منزل تنها می تواند بر حق نفقه او تأثیر بگذارد، نه بر مهریه.

اموال لیزینگی یا صلح عمری شده قابل توقیف هستند؟

اموال لیزینگی (که هنوز اقساط آن ها پرداخت نشده و مالکیت کامل آن به نام زوج منتقل نشده) یا اموال صلح عمری شده (که تا زمانی که مصالح در قید حیات است، زوج مالک کامل آن نیست)، معمولاً به راحتی قابل توقیف نیستند. توقیف اموال لیزینگی ممکن است منوط به پرداخت بدهی شرکت لیزینگ باشد و اموال صلح عمری شده نیز تا زمانی که حق انتفاع به دیگری تعلق دارد، قابل توقیف برای بدهی های مصالح له (فردی که صلح به نفع او شده) نیستند.

برای توقیف حساب ها و حقوق زوج چه باید کرد؟

برای توقیف حساب های بانکی، باید شماره حساب ها مشخص باشد و از طریق اداره ثبت یا دادگاه، درخواست مسدودی و توقیف آن ها ارائه شود. برای توقیف حقوق زوج، باید محل کار او مشخص باشد و دادگاه یا اداره ثبت به کارفرمای او دستور توقیف یک سوم یا یک چهارم از حقوق را صادر می کند.

تفاوت توقیف اموال در شهرستان و تهران (با فرض اقامت در شهری دیگر).

توقیف اموال در شهرستان های مختلف یا تهران، از نظر ماهیت فرآیند یکسان است. اما از نظر اجرایی، اگر زوجه در شهری غیر از محل ثبت عقد یا محل اموال زندگی کند، ممکن است نیاز به وکالت به وکیل یا پیگیری حضوری در هر دو حوزه قضایی داشته باشد که این امر می تواند زمان بر و هزینه بر باشد.

آیا می شود مهریه را فقط قسمتی به اجرا گذاشت؟

بله، زوجه می تواند به جای مطالبه تمام مهریه، تنها قسمتی از آن را به اجرا بگذارد. این کار ممکن است برای کاهش هزینه های دادرسی یا به دلیل توافق با زوج صورت گیرد. البته این عمل در مهریه عندالمطالبه به دلیل ماهیت آن که زن مالک کل مهریه است، رایج نیست مگر برای کاهش هزینه دادرسی.

نتیجه گیری

به اجرا گذاشتن مهریه، فرآیندی پیچیده و چندوجهی در نظام حقوقی ایران است که نیازمند آگاهی عمیق از قوانین، رویه ها و جزئیات اجرایی است. انتخاب میان دو مسیر اصلی، یعنی اداره اجرای ثبت اسناد و دادگاه خانواده، باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده، وجود اموال از سوی زوج و اولویت های زوجه (مانند سرعت یا امکان صدور حکم جلب) صورت گیرد. شناخت دقیق انواع مهریه، مدارک لازم، هزینه ها و مدت زمان تقریبی فرآیند، نقش حیاتی در مدیریت انتظارات و برنامه ریزی ایفا می کند. این اقدام، علاوه بر پیامدهای مالی، می تواند تأثیرات روانی و اجتماعی قابل توجهی برای هر دو طرف داشته باشد.

توصیه اکید می شود که در تمامی مراحل مطالبه مهریه، از مشاوره وکلای متخصص خانواده بهره مند شوید. تجربه و دانش حقوقی یک وکیل می تواند نه تنها به تسریع و بهبود روند پرونده کمک کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و بهترین راهکار را برای احقاق حقوق زوجه ارائه دهد. در نهایت، آگاهی کامل و تصمیم گیری آگاهانه، مهمترین ابزار زنان در مسیر مطالبه مهریه است.