میزان ارث زن از مرد

میزان ارث زن از مرد در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به دو صورت اصلی تعیین می شود: در صورت داشتن فرزند، سهم زن یک هشتم (1/8) از ماترک است و در صورت نداشتن فرزند، این سهم به یک چهارم (1/4) از کل دارایی های متوفی افزایش می یابد. این موضوع با رعایت شرایطی همچون دائمی بودن عقد نکاح و زنده بودن زوجه در زمان فوت زوج محقق می گردد. درک دقیق قوانین و مقررات مربوط به

سهم الارث

زوجه (همسر) پس از فوت همسرش، برای تمامی ذی نفعان از جمله خود زوجه، سایر ورثه و حتی افراد علاقمند به دانش حقوقی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مسئله که ریشه در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران دارد، همواره موضوع ابهامات و سوالات متعددی بوده است. تحولات قانونی، به خصوص اصلاحیه ماده 946 و 948 قانون مدنی در سال 1387، ابعاد جدیدی به این موضوع بخشیده و آگاهی از جزئیات آن را ضروری ساخته است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، به بررسی شرایط، میزان و نحوه محاسبه میزان ارث زن از مرد می پردازد.

شرایط اساسی ارث بردن زن از شوهر

صرفاً وجود رابطه زوجیت برای ارث بردن زن از شوهر کافی نیست و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، شروطی را برای تحقق این امر پیش بینی کرده است که عدم رعایت هر یک از آن ها می تواند مانع از توارث گردد. آگاهی از این شرایط برای تمامی طرفین ذی نفع حیاتی است.

۱.۱. دائمی بودن عقد نکاح

مطابق ماده 940 قانون مدنی، توارث میان زوجین تنها در صورتی برقرار است که عقد نکاح آن ها دائمی باشد. این ماده به صراحت بیان می دارد: زوجین که علقه زوجیت آن ها دائمی باشد و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند. بر این اساس، در عقد موقت که به آن صیغه نیز گفته می شود، حتی اگر طرفین در ضمن عقد شرط توارث کرده باشند، این شرط به دلیل تعارض با قواعد آمره ارث، نامشروع و باطل است. با این حال، باید توجه داشت که زوج می تواند با تنظیم

وصیت نامه

، بخشی از اموال خود را برای زوجه موقت خویش وصیت کند، اما این امر به معنای ارث بردن از او نیست.

۱.۲. زنده بودن زوجه در زمان فوت زوج

یکی از اصول بنیادین در باب ارث، لزوم زنده بودن وارث در زمان فوت مورث است. بر اساس ماده 864 قانون مدنی، از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشند. بنابراین، اگر زوجه پیش از همسر خود فوت کند، او و ورثه اش هیچ حقی از ماترک همسرش نخواهند داشت. این شرط، از قواعد عمومی ارث است و برای تمامی وراث، اعم از سببی و نسبی، لازم الاجرا است.

۱.۳. عدم وجود موانع ارث

حتی با وجود شرایط دائمی بودن عقد و زنده بودن زوجه، اگر یکی از موانع قانونی ارث محقق شده باشد، زن از شوهر خود ارث نخواهد برد. مهمترین این موانع عبارتند از:

• قتل عمد زوجه نسبت به زوج: بر اساس ماده 880 قانون مدنی، کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث او ممنوع می شود. این حکم شامل قتل عمد از سوی زوجه نسبت به زوج نیز می گردد و به این ترتیب، زوجه قاتل از ارث همسر خود محروم می گردد.
• کفر زوجه: در صورتی که زوج مسلمان باشد و زوجه کافر، توارث میان آن ها منتفی است، زیرا بر اساس فقه اسلامی، کافر از مسلمان ارث نمی برد. اما اگر زوجه مسلمان و زوج کافر باشد، زوجه از زوج ارث می برد.
• لعان: لعان، سوگند مخصوصی است که در شرایط خاصی در فقه مطرح می شود و در صورت وقوع آن، توارث میان زوجین و فرزند مورد انکار منتفی می گردد (ماده 882 قانون مدنی).

سهم قانونی زن از ارث شوهر: با فرزند و بدون فرزند

تعیین میزان ارث زن از مرد، بسته به اینکه متوفی دارای فرزند باشد یا خیر، متفاوت است. قانون مدنی این تفاوت را به صراحت بیان کرده و برای هر حالت، سهم مشخصی را برای زوجه در نظر گرفته است.

۲.۱. میزان ارث زن در صورت داشتن فرزند یا نوه (اولادِ اولاد)

در صورتی که مرد متوفی در زمان فوت خود دارای فرزند یا نوه (اولادِ اولاد) باشد، سهم زوجه از تمامی دارایی های به جا مانده، یک هشتم (1/8) خواهد بود. این حکم بر اساس ماده 913 قانون مدنی است که بیان می دارد: هر یک از زوجین که زنده باشند فرض خود را می برد… ثمن آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولادِ اولاد داشته باشد.

نکته حائز اهمیت این است که منظور از فرزند یا اولادِ اولاد در این ماده، شامل تمامی فرزندان متوفی است؛ چه آن فرزندان از همین همسر فعلی باشند و چه از همسران قبلی. وجود حتی یک فرزند یا نوه، برای کاهش سهم زوجه از 1/4 به 1/8 کافی است.

سهم قانونی زوجه در حضور فرزندان متوفی، یک هشتم از کل ماترک است که نشان دهنده حفظ حقوق همسر در کنار نسل متوفی است.

مثال کاربردی: فرض کنید مردی با یک همسر و دو فرزند، فوت کرده و مجموع دارایی های او پس از کسر دیون و واجبات، 800 میلیون تومان باشد. در این صورت، سهم همسر او 1/8 از 800 میلیون تومان، یعنی 100 میلیون تومان خواهد بود.

۲.۲. میزان ارث زن در صورت نداشتن فرزند و نوه

اگر مرد متوفی در زمان فوت خود هیچ فرزند یا نوه ای (اعم از فرزندان خودش یا اولادِ اولادِ او) نداشته باشد، سهم همسر او از تمامی دارایی ها، یک چهارم (1/4) خواهد بود. این حکم نیز در ماده 913 قانون مدنی تصریح شده است: … ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولادِ اولاد نداشته باشد… در این حالت، به دلیل نبود نسل مستقیم از متوفی، سهم همسر افزایش می یابد.

مثال کاربردی: اگر مردی بدون فرزند و نوه فوت کند و دارایی خالص او 400 میلیون تومان باشد، سهم همسر او 1/4 از 400 میلیون تومان، یعنی 100 میلیون تومان خواهد بود.

۲.۳. ارث زن در صورت تعدد زوجات (چند همسری)

در مواردی که مرد متوفی دارای بیش از یک همسر دائمی باشد، سهم کلی زوجه (که می تواند 1/8 یا 1/4 باشد، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی) به تساوی میان تمامی همسران دائم تقسیم می شود. ماده 942 قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: در صورت تعدد زوجات ثمن یا ربع ترکه که تعلق به زوجه دارد بین همه آن ها بالسویه تقسیم می شود.

این بدان معناست که سهم الارث مقرر برای زوجه، یک سهم واحد است که در صورت تعدد همسران، این سهم واحد بین آن ها تقسیم می گردد و نه اینکه هر یک از همسران، سهم مستقلی داشته باشند.

مثال کاربردی: مردی با دو همسر دائم و یک فرزند، فوت می کند. سهم کلی زوجه (به دلیل داشتن فرزند) 1/8 است. اگر دارایی خالص متوفی 800 میلیون تومان باشد، 1/8 آن یعنی 100 میلیون تومان، بین دو همسر به تساوی تقسیم می شود و به هر یک 50 میلیون تومان می رسد. به همین ترتیب، اگر مردی با سه همسر دائم و بدون فرزند فوت کند و دارایی خالص او 1200 میلیون تومان باشد، 1/4 آن یعنی 300 میلیون تومان، بین سه همسر تقسیم شده و به هر یک 100 میلیون تومان تعلق می گیرد.

از چه اموالی زن ارث می برد؟ (تحولات قانونی و انواع اموال)

یکی از مهمترین تحولات در قوانین ارث ایران، مربوط به نوع اموالی است که زوجه از آن ها ارث می برد. پیش از اصلاحات قانونی، سهم زن از برخی اموال، به ویژه اموال غیرمنقول، محدودیت هایی داشت که با اصلاحیه سال 1387، تغییرات قابل توجهی در این زمینه ایجاد شد.

۳.۱. اموال منقول

زوجه از تمامی اموال منقول همسر خود به طور کامل و بدون هیچ محدودیتی ارث می برد. اموال منقول شامل کلیه دارایی هایی است که قابلیت جابجایی دارند، نظیر پول نقد، حساب های بانکی، سهام، خودرو، لوازم منزل، طلا، جواهرات و سایر وسایل شخصی. در این خصوص، چه قبل و چه بعد از اصلاحیه قانونی، تفاوتی در حق ارث زوجه وجود نداشته و همواره سهم 1/8 یا 1/4 (بسته به وجود یا عدم وجود فرزند) از کل این اموال به زوجه تعلق می گرفته است.

۳.۲. اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان)

مهمترین تغییر در حوزه میزان ارث زن از مرد، به اموال غیرمنقول مربوط می شود. اموال غیرمنقول شامل زمین (عرصه)، بنا (اعیان)، و درختان است.

قانون قدیم (پیش از سال 1387):

قبل از اصلاحیه قانون مدنی در سال 1387، زوجه تنها از اعیان (مانند ساختمان، بناها و درختان) ارث می برد و از عرصه (زمین) هیچ سهمی، نه به صورت عین و نه به صورت قیمت، به او تعلق نمی گرفت. این محدودیت، از جمله موارد پربحث در میان حقوقدانان و عموم مردم بود.

قانون جدید (پس از اصلاحیه 1387):

با تصویب اصلاحیه مواد 946 و 948 قانون مدنی در تاریخ 1387/11/06، این محدودیت برداشته شد و تحول چشمگیری در سهم الارث زن از شوهر ایجاد گشت. بر اساس ماده 946 اصلاحی قانون مدنی: زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد؛ در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.

این اصلاحیه به معنای آن است که در حال حاضر، زوجه از قیمت عرصه و اعیان (یعنی زمین و بنا) ارث می برد. ورثه دیگر موظفند سهم زوجه را از قیمت گذاری این اموال به او پرداخت کنند. این قانون حتی در مورد متوفیانی که پیش از سال 1387 فوت کرده اند اما ارث آن ها تاکنون تقسیم نشده باشد، لازم الاجرا است.

حق زوجه در صورت امتناع ورثه از پرداخت قیمت:

ماده 948 قانون مدنی، راهکاری عملی برای زوجه در صورت عدم پرداخت سهم او از سوی سایر ورثه ارائه داده است: هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء نماید. این بدان معناست که اگر سایر ورثه حاضر به پرداخت سهم نقدی زوجه از قیمت اموال غیرمنقول نشوند، زوجه می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام کرده و با حکم دادگاه، به نسبت سهم خود از عین همان اموال غیرمنقول (مانند قسمتی از زمین یا خانه) تملک کند.

مثال جامع: فرض کنید مردی فوت کرده و دارایی او شامل 500 میلیون تومان پول نقد و یک واحد آپارتمان به ارزش 1 میلیارد و 200 میلیون تومان است. او دو فرزند دارد. سهم زوجه 1/8 از کل دارایی است.
مجموع دارایی: 500,000,000 (منقول) + 1,200,000,000 (قیمت غیرمنقول) = 1,700,000,000 تومان.
سهم زوجه: 1/8 از 1,700,000,000 تومان = 212,500,000 تومان.
این مبلغ باید به زوجه پرداخت شود. اگر ورثه از پرداخت سهم مربوط به قیمت آپارتمان امتناع کنند، زوجه می تواند به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای تملک بخشی از عین آپارتمان را به نسبت سهم خود (مثلاً با فروش ملک و برداشت سهم خود یا تملک جزئی) نماید.

ارث زن در موارد خاص و پیچیده

برخی شرایط خاص، پیچیدگی هایی را در موضوع میزان ارث زن از مرد ایجاد می کنند که نیازمند بررسی دقیق تر هستند. این موارد شامل طلاق، دیه، حقوق بازنشستگی و سایر مسائل مرتبط است.

۴.۱. ارث زن پس از طلاق

اصولاً با پایان یافتن رابطه زوجیت از طریق طلاق، حق توارث نیز از بین می رود. اما قانون مدنی استثنائاتی را برای این قاعده پیش بینی کرده است:

• طلاق رجعی و فوت مرد در ایام عده: ماده 943 قانون مدنی مقرر می دارد: اگر شوهر زن خود را طلاق رجعی بدهد در زمان عده، هر یک از آن ها بمیرد دیگری از او ارث می برد… در طلاق رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل قطع نمی شود و مرد حق رجوع دارد. لذا اگر مرد در این مدت فوت کند، زن از او ارث خواهد برد.
• طلاق بائن یا پس از اتمام عده: در صورتی که طلاق از نوع بائن باشد (که در آن مرد حق رجوع ندارد) یا حتی طلاق رجعی بوده اما مدت عده به اتمام رسیده باشد، توارث میان زن و شوهر به طور کامل منتفی می گردد.
• فوت مرد در حال مرض پس از طلاق: ماده 944 قانون مدنی استثنای دیگری را بیان می کند: اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث می برد اگر چه طلاق بائن باشد، مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد. این ماده برای حمایت از زن در حالتی است که مرد بیمار، برای محروم کردن زن از ارث، او را طلاق می دهد.

۴.۲. ارث زن از دیه شوهر متوفی

دیه، مالی است که به دلیل جنایت یا خسارت بر نفس یا عضو، به مجنی علیه یا اولیای دم او پرداخت می شود. اگرچه زوجه در ردیف اولیای دم محسوب نمی شود (اولیای دم معمولاً شامل فرزندان، پدر و مادر می شوند)، اما سهم الارث او از دیه همسر متوفی محفوظ است. دیه به عنوان جزئی از ماترک متوفی محسوب می شود و میزان ارث زن از مرد از دیه، همانند سایر اموال، به نسبت 1/8 یا 1/4 (بسته به وجود یا عدم وجود فرزند) محاسبه و به او پرداخت می گردد.

۴.۳. ارث از حقوق بازنشستگی و مزایای شغلی متوفی

برخلاف سایر اموال که تابع قانون ارث هستند، حقوق بازنشستگی، وظیفه، مستمری و سایر مزایای شغلی متوفی، تابع قوانین خاص خود هستند و از قواعد عمومی ارث پیروی نمی کنند. هر سازمان (مانند سازمان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری یا لشکری) مقررات خاصی برای پرداخت مستمری به بازماندگان دارد. عموماً زن دائم متوفی، فرزندان و گاهی پدر و مادر او، تحت شرایطی خاص، از مستمری بهره مند می شوند. شرایط و میزان دریافت مستمری از این صندوق ها، مستقل از سهم الارث عادی و بر اساس مقررات داخلی آن ها تعیین می شود و ممکن است با قواعد ارث تفاوت هایی داشته باشد.

۴.۴. وضعیت ارث زوجه در صورت فوت قبل از تقسیم ماترک

اگر زوجه پس از فوت همسرش و قبل از اینکه سهم الارث او از ماترک تعیین و تقسیم شود، خود فوت کند، سهم قانونی او از ماترک همسرش به ورثه خودش (زوجه فوت شده) منتقل می شود. به عبارت دیگر، حق ارث زوجه به محض فوت همسرش به او تعلق می گیرد و جزو دارایی های او محسوب می شود. بنابراین، اگر زوجه فوت کند، ورثه او می توانند مطالبه سهم الارث او را از ترکه همسرش بنمایند.

۴.۵. آیا عروس از پدر شوهر ارث می برد؟

در نظام حقوقی ایران، توارث اصولاً بر اساس خویشاوندی نسبی (از طریق خون) یا سببی (از طریق ازدواج) استوار است. رابطه عروس و پدرشوهر، یک خویشاوندی سببی از نوع غیرمستقیم است و به خودی خود منجر به توارث نمی شود. به عبارت دیگر، عروس به طور مستقیم از پدرشوهر خود ارث نمی برد. با این حال، استثنایی وجود دارد: اگر عروس خودش به صورت نسبی نیز از وراث پدرشوهر باشد (مثلاً دخترعمه یا دخترخاله پدرشوهر باشد و در طبقات ارث قرار گیرد)، در آن صورت به واسطه این خویشاوندی نسبی، می تواند از او ارث ببرد. اما صرفاً به دلیل عنوان عروس و پدرشوهر، ارثی به او تعلق نخواهد گرفت.

مقایسه: سهم الارث مرد از همسرش

برای درک کامل تر قوانین توارث و تفاوت های موجود، مقایسه میزان ارث زن از مرد با سهم الارث مرد از همسرش (زوجه) حائز اهمیت است. در قانون مدنی، سهم الارث مرد از همسر خود نیز مانند زن، بر اساس داشتن یا نداشتن فرزند توسط زوجه متوفی، متفاوت است:

این تفاوت ها در جدول زیر به وضوح قابل مشاهده است:

وارث	وضعیت فرزندان مورث	سهم الارث	از چه اموالی ارث می برد؟
زوجه (زن)	دارای فرزند (از هر همسری)	1/8 (یک هشتم)	عین اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان)
زوجه (زن)	بدون فرزند	1/4 (یک چهارم)	عین اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان)
زوج (مرد)	دارای فرزند	1/4 (یک چهارم)	تمام اموال (منقول و غیرمنقول)
زوج (مرد)	بدون فرزند	1/2 (یک دوم)	تمام اموال (منقول و غیرمنقول)

همانطور که از جدول مشخص است، سهم مرد از همسر خود در هر دو حالت (با فرزند و بدون فرزند) بیشتر از سهم زن از همسرش است. علاوه بر این، مرد از تمام اموال همسرش (چه منقول و چه غیرمنقول، شامل عین عرصه و اعیان) ارث می برد و محدودیتی مانند ارث بردن زن از قیمت اموال غیرمنقول را ندارد. این تفاوت ها ریشه در فقه اسلامی دارند و در قانون مدنی ایران بازتاب یافته اند.

نحوه عملی محاسبه و مراحل قانونی مطالبه سهم الارث زن

پس از درک شرایط و میزان سهم الارث زن از شوهر، مهم است که با مراحل عملی محاسبه و اقدامات قانونی برای مطالبه این حق آشنا شویم. این فرآیند شامل چندین گام است که نیازمند دقت و رعایت تشریفات قانونی است.

۶.۱. گام های محاسبه سهم الارث

محاسبه دقیق سهم الارث زوجه، نیازمند طی کردن مراحل زیر است:

1. جمع آوری و شناسایی کلیه دارایی های متوفی (ماترک): ابتدا باید تمامی اموال و دارایی های متوفی، اعم از منقول (مانند پول نقد، حساب بانکی، خودرو، سهام، لوازم منزل) و غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان، باغ)، شناسایی و فهرست برداری شود.
2. قیمت گذاری ماترک: تمامی دارایی ها، به ویژه اموال غیرمنقول، باید بر اساس ارزش روز زمان فوت متوفی قیمت گذاری شوند. در مورد اموال غیرمنقول، غالباً نیاز به اخذ نظر

   کارشناس رسمی دادگستری

   در رشته مربوطه (مانند امور ثبتی، راه و ساختمان) است تا قیمت عادلانه و دقیق آن ها تعیین گردد.

3. کسر دیون و واجبات: از مجموع دارایی های قیمت گذاری شده، ابتدا باید موارد زیر کسر شود تا

   ماترک خالص

   قابل تقسیم به دست آید:

   • دیون و بدهی های متوفی به اشخاص ثالث یا دولت.
   • واجبات مالی و عبادی متوفی که بر عهده او بوده (مانند حج، خمس، زکات، نماز و روزه قضا) در حدود قواعد شرعی.
   • هزینه های کفن و دفن متوفی در حدود عرف و متعارف.
4. اجرای وصیت (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه تنظیم کرده باشد، ابتدا باید به وصایای او تا میزان

   یک سوم (ثلث)

   اموال خالص، عمل شود. وصیت تملیکی (انتقال مال به دیگری) تا ثلث اموال نافذ است و وصیت عهدی (انجام کاری پس از فوت) نیز باید اجرا شود. بیش از ثلث، نیازمند تنفیذ وراث است.

5. محاسبه سهم زوجه: پس از کسر موارد فوق، سهم زوجه (1/8 در صورت داشتن فرزند یا 1/4 در صورت نداشتن فرزند) از باقی مانده ماترک محاسبه می گردد. در صورت تعدد زوجات، سهم کلی بین آن ها به تساوی تقسیم می شود.

۶.۲. مراحل قانونی انحصار وراثت و مطالبه ارث

مطالبه سهم الارث زوجه، یک فرآیند قانونی است که نیازمند طی کردن مراحل مشخصی است:

1. درخواست گواهی انحصار وراثت: اولین و مهمترین قدم، اخذ گواهی انحصار وراثت است. این گواهی سندی رسمی است که تعداد و مشخصات وراث قانونی متوفی و نسبت آن ها با او را مشخص می کند. مدارک لازم برای این گواهی شامل گواهی فوت متوفی، شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث، سند ازدواج دائم زوجه، استشهادیه محلی و در صورت وجود، وصیت نامه است. این درخواست معمولاً در شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مطرح می شود.
2. مالیات بر ارث: ورثه موظفند ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم کنند. عدم تسلیم به موقع یا پنهان کاری، می تواند منجر به جریمه های مالیاتی شود. پس از پرداخت مالیات، امکان نقل و انتقال رسمی اموال فراهم می گردد.
3. تقسیم ترکه: پس از اخذ گواهی انحصار وراثت و انجام امور مالیاتی، ورثه می توانند به صورت توافقی نسبت به تقسیم اموال اقدام کنند. در صورت عدم توافق، هر یک از ورثه، از جمله زوجه، می تواند با طرح

   دعوای تقسیم ترکه

   در دادگاه خانواده، خواهان تقسیم رسمی اموال گردد. در این صورت، دادگاه با جلب نظر کارشناس و رعایت سهام قانونی، دستور تقسیم را صادر می کند.

4. مطالبه سهم از اموال غیرمنقول در صورت امتناع ورثه: چنانچه سایر ورثه از پرداخت سهم نقدی زوجه از قیمت اموال غیرمنقول خودداری کنند، زوجه می تواند به استناد ماده 948 قانون مدنی، از دادگاه درخواست کند تا از عین همان اموال به میزان سهم خود، تملک کند یا دستور فروش صادر شود.

۶.۳. وصیت نامه و تاثیر آن بر ارث زن

وصیت نامه، سندی قانونی است که متوفی در زمان حیات خود برای تعیین تکلیف اموال و حقوق خود پس از فوت تنظیم می کند. وصیت می تواند به دو صورت باشد:

• وصیت تملیکی: فرد وصیت می کند که بخشی از اموالش پس از فوت به کسی تملیک شود. این وصیت تا یک سوم (ثلث) دارایی های متوفی نافذ است و نیازی به رضایت ورثه ندارد. اما اگر میزان وصیت بیش از یک سوم باشد، نسبت به مازاد، نیازمند تنفیذ و رضایت سایر ورثه است.
• وصیت عهدی: فرد وصیت می کند که شخص یا اشخاصی وظیفه ای را پس از فوت او انجام دهند (مثلاً شخصی را قیم فرزند خود قرار دهد).

وصیت می تواند بر میزان ارث زن از مرد تأثیر بگذارد. مثلاً مرد می تواند بخشی از اموال خود (تا یک سوم) را به همسرش (علاوه بر سهم الارث قانونی) وصیت کند. اما با وصیت نمی توان ورثه را از سهم قانونی خود محروم کرد، مگر اینکه آن وصیت به واسطه رضایت تمامی ورثه تنفیذ شود.

به طور خلاصه، فرآیند مطالبه میزان ارث زن از مرد یک مسیر حقوقی با جزئیات فراوان است که آگاهی از قوانین و مراحل آن، نقش بسزایی در حفظ حقوق زوجه دارد.

سوالات متداول

آیا جهیزیه زن جزو ماترک او محسوب می شود و آیا شوهر از آن ارث می برد؟

جهیزیه، که زن در زمان ازدواج به خانه شوهر می آورد، ملک خود زن است و جزء اموال شوهر محسوب نمی شود. در صورت فوت زن، جهیزیه او جزو ماترک او به حساب می آید و شوهر به همراه سایر ورثه (مانند فرزندان، پدر و مادر زن) از آن ارث می برد. سهم شوهر از جهیزیه همسرش نیز تابع قوانین ارث زوج است؛ یعنی در صورت داشتن فرزند 1/4 و در صورت نداشتن فرزند 1/2.

اگر فرزند (پسر یا دختر) قبل از پدر فوت کرده باشد، آیا سهم ارث او به فرزندانش (نوه ها) می رسد؟

بله، در نظام ارث ایران، اگر فرزندی پیش از مورث خود (پدر یا مادر) فوت کند، فرزندان آن متوفی (یعنی نوه های مورث اصلی) قائم مقام پدر یا مادر فوت شده خود می شوند و سهم الارثی را که پدر یا مادرشان می بُردند، به ارث می برند. این قاعده با عنوان

حجب

در قانون ارث مشخص شده است.

چگونه می توان از کلاهبرداری یا پنهان کاری در تقسیم ارث جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از کلاهبرداری یا پنهان کاری در تقسیم ارث، باید گام های زیر را برداشت:

1. اخذ گواهی حصر وراثت معتبر و کامل که تمامی ورثه و سهام آن ها را مشخص کند.
2. شناسایی دقیق و کامل تمامی اموال متوفی با استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد برای املاک، بانک ها برای حساب ها، اداره راهور برای خودرو).
3. استفاده از کارشناس رسمی دادگستری برای قیمت گذاری اموال، به ویژه اموال غیرمنقول.
4. در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا پنهان کاری، سریعاً با وکیل متخصص مشورت و از طریق مراجع قضایی اقدام قانونی انجام دهید.

در صورت اختلاف ورثه بر سر تقسیم، چه باید کرد؟

اگر ورثه بر سر نحوه تقسیم اموال به توافق نرسند، هر یک از آن ها می تواند به دادگاه مراجعه کرده و

دعوای تقسیم ترکه

را مطرح کند. دادگاه با بررسی موضوع، جلب نظر کارشناس و رعایت سهام قانونی هر وارث، دستور تقسیم را صادر خواهد کرد. در مواردی که اموال قابل افراز نباشند (مانند یک واحد آپارتمان کوچک)، دادگاه دستور فروش را صادر و قیمت حاصل از فروش را بین ورثه تقسیم می کند.

آیا ممکن است زن از ارث محروم شود؟

بله، زن در شرایط خاصی می تواند از ارث محروم شود که به آن ها

موانع ارث

گفته می شود. این موارد شامل قتل عمد شوهر، کفر (در صورتی که شوهر مسلمان باشد و زن کافر)، لعان (سوگند خاص فقهی) و برخی موارد طلاق است که در بخش شرایط اساسی ارث بردن زن از شوهر به تفصیل بررسی شد.

تفاوت ارث زن در قانون قدیم و جدید دقیقا چیست و چه تاثیری دارد؟

تفاوت اصلی در ارث بردن از اموال غیرمنقول است. در قانون قدیم (قبل از سال 1387)، زن فقط از قیمت اعیان (بنا و درختان) ارث می برد و از عرصه (زمین) هیچ سهمی نداشت. اما در قانون جدید (پس از اصلاحیه 1387)، زن از قیمت عرصه و اعیان ارث می برد. این تغییر به معنای افزایش قابل توجه سهم الارث زن از املاک و مستغلات است.

اگر زن بعد از فوت شوهر و قبل از تقسیم ارث فوت کند، سهم او چه می شود؟

اگر زن بعد از فوت شوهر و قبل از تقسیم ارث فوت کند، سهم الارثی که او از شوهرش می برده، جزء ماترک خود زن محسوب شده و به ورثه زن (یعنی فرزندان، پدر و مادر او و در صورت وجود، همسر بعدی) منتقل می شود. این سهم از بین نمی رود و ورثه زن می توانند آن را مطالبه کنند.

در نهایت، آگاهی از تمامی ابعاد قانونی مربوط به میزان ارث زن از مرد و فرآیندهای مرتبط با آن، برای حفظ حقوق و جلوگیری از بروز اختلافات احتمالی بسیار حیاتی است. پیچیدگی های مسائل حقوقی و شرایط خاص هر پرونده، لزوم مشاوره با وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص در امور ارث را اجتناب ناپذیر می سازد. مراجعه به متخصصان این حوزه، تضمین کننده رسیدگی صحیح و قانونی به تمامی جوانب پرونده خواهد بود.