در مورد عصب کشی دندان چقدر اطلاعات دارید؟ آیا با عوارض آن آشنایی دارید؟ می‌دانید چرا یک دندان نیاز به عصب کشی پیدا می‌کند؟ گاهی با وجود مراقبت درست و منظم از دندان‌ها، پرهیز از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های مضر و مراجعه منظم به دندانپزشک، دندان‌ها دچار پوسیدگی می‌شوند یا با مشکلات دیگری روبرو می‌شوند. زمانی که دندان بپوسد دچار عفونت می‌شود و وقتی این عفونت به ریشه دندان برسد می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند. در این زمان تنها راه چاره و خلاصی از این درد عصب کشی است.
برای انجام عصب کشی دندان، ابتدا قسمت مورد نظر بی‌حس می‌شود، سپس دندان تراشیده می‌شود و با استفاده از ابزار مخصوصی عصب آسیب‌دیده و بافت مرده پالپ دندان برداشته می‌شود. سپس این حفره‌ی ایجاد‌شده با استفاده از مواد خاصی پر می‌شود. و در نهایت ممکن است دنداپزشک استفاده از روکش را بر روی دندان ترمیم‌شده ضروری بدانید.
ریشه درمانی چیست؟
عصب کشی یکی از متداول است. اگر در حال خواندن این مطلب هستید یعنی اینکه یا این درمان را انجام داده‌اید یا می‌خواهید انجام بدهید. هرچند اسم عصب کشی ترسناک است و احتمالا خاطره دردناکی از آن دارید، اما بهتر است بدانید که این درمان دیگر مانند قبل سخت و دردناک نیست. در هنگام در گرفتن دندان و رسیدن آسیب به عصب ، شما دو گزینه درمانی پیش رو دارید: کشیدن یا درمان کانال ریشه. دندانپزشک شما ممکن است یک کانال ریشه انجام دهد یا شما را به متخصص ریشه دندان ارجاع دهد.
درمان کانال ریشه ، یک روش کاملاً بدون درد است و روش درمان به این صورت است :
- متخصص دندانپزشکی شما بی حسی موضعی تجویز می کند تا احساس درد نکنید.
- دندانپزشک برای دسترسی به ناحیه پالپ در دندان یک شکاف ایجاد می کند و داخل آن را تمیز می کند ( می تراشد )
- بافت پالپ را با ابزارهای دندانپزشکی برداشته و کانال ها را تمیز کرده و آماده پر کردن دندان می کند.
- یک ماده دندانی را در کانال های دندان قرار می دهد و آن را پر می کند ( یک پر کردن موقت است برای محافظت از دندان تا ویزیت بعدی شما ).شما می توانید فیلم پر کردن دندان را در سایت رایا کلینیک مشاهده کنید.
- از آنجا که دندان پرشده مستعد شکستگی است ، اکثر دندانپزشکان پس از انجام درمان کانال ریشه ، تاج و روکش را توصیه می کنند.
درمان کانال ریشه برای چه منظور انجام می‌شود؟
هنگامی که بافت عصبی یا پالپ دندان آسیب می‌بیند، تجزیه می‌شود و باکتری‌ها در اتاق پالپ شروع به تکثیر‌شدن میکنند. باکتری‌ها و سایر اجزای باقیمانده پوسیده می‌توانند باعث عفونت یا آبسه دندان شوند. آبسه، یک کیسه پر از چرک است که در انتهای ریشه‌های دندان ایجاد می‌شود. آبسه زمانی رخ می‌دهد که عفونت تا انتهای ریشه‌های دندان گسترش پیدا می‌کند. عفونت در کانال ریشه دندان می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- ورمی که ممکن است به سایر نواحی صورت، گردن یا سر گسترش پیدا کند.
- تحلیل استخوان در اطراف نوک ریشه.
این عفونت ممکن است گسترش پیدا کند و موجب ازدست‌رفتن دندان شود، به همین خاطر به عصب کشی یا درمان کانال ریشه نیاز است.
چه زمانی به عصب کشی دندان نیاز داریم؟
این علائم به شما که نشان می‌دهند که یکی از دندان‌های شما به عصب کشی نیاز دارد:
- شدید هنگام جویدن یا اعمال فشار
- حساسیت طولانی‌مدت (درد) به دمای گرم یا سرد (حتی پس از این که محرک گرم یا سرد از بین رفت)
- تغییر رنگ (تیره شدن) دندان
- ورم و حساسیت در لثه مجاور دندان آسیب‌دیده
- آبسه مقاوم یا تکرارشونده روی لثه.
البته گاهی اوقات دندانی که باید عصب کشی شود، هیچ علائمی را نشان نمی‌دهد.
عصب کشی چگونه انجام می‌شود؟
در این قسمت به مراحل درمان کانال ریشه اشاره کرده‌ایم:
مرحله ۱: بی‌حسی موضعی
از بی‌حسی موضعی برای بی حس کردن دندان و ناحیه اطراف آن استفاده می‌شود. برای شروع درمان، پزشک کمی پس از استعمال بی‌حسی صبر می‌کند تا ناحیه موردنظر کاملاً بی حس شود.
مرحله ۲: سوراخ کردن
برای دسترسی به اتاق پالپ مرده، یک سوراخ کوچک در دندان آسیب‌دیده ایجاد می‌شود. بسته به موقعیت دندان، این سوراخ ممکن‌است در بالا یا پشت دندان باشد.
مرحله۳: برداشتن بافت و عصب‌ها
برای برداشتن بافت مرده پالپ و عصب‌ها از ابزار مخصوص عصب کشی استفاده می‌شود. در این مرحله، دندان آسیب‌دیده دیگر نمی‌تواند درد را حس کند.
مرحله ۴: ضدعفونی‌کردن
شاید یکی از مهم‌ترین مراحل این فرایند، ضدعفونی‌کردن قسمت داخلی (کانال‌های) دندان آسیب‌دیده باشد.
مرحله ۵: قراردادن ابزار انعطاف‌پذیر مخصوص عصب کشی
ابزار انعطاف‌پذیر مخصوص عصب کشی در کانال‌های دندان قرار داده می‌شوند تا به شکل‌دهی قسمت موردنظر برای پرکردن دندان و قراردادن سیلر کمک کنند. در این مرحله هم یک پاک‌سازی کامل انجام می‌شود تا هرگونه آثار باقیمانده کاملا پاک شود.
مرحله ۶: پرکردن دندان
برای از یک ماده پرکننده ترموپلاستیک و لاستیک مانند (به نام گوتا پرکا) در کانال‌های ریشه استفاده می‌شود. این ماده توسط یک سیلر چسبنده در جای خود قرار می‌گیرد. سیلر برای پیشگیری از عفونت مجدد دندان در آینده، نقش بسیار مهمی دارد.
مرحله ۷: در صورت نیاز، قرارگیری پست
بسته به ساختار دندان آسیب‌دیده، ممکن است در طول فرایند پرکردن دندان، یک پست در کانال ریشه قرار داده شود. این پست به نگه‌داشتن مواد پر کننده موقت یا دائمی در جای خود کمک می‌کند. اگر از مواد پر کننده موقت برای شما استفاده شده باشد، باید دوباره برای پرکردن دائمی یا قراردادن روکش دندان برگردید تا از عفونت جلوگیری شود.
در اکثر موارد، برای درمان هر عفونت باقیمانده‌ای، یک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. تجربه درد و ناراحتی جزئی پس از عصب کشی دندان معمول است، اما این احساس نباید بیشتر از چند روز طول بکشد.
مرحله ۸: قراردادن روکش دندان بعد از عصب کشی
دندان در حال حاضر شکننده‌تر و حساس‌تر از قبل است. دندانی که بدون پالپ است باید مواد مغذی موردنیاز خود را از طریق رباطی که دندان را به استخوان متصل می‌کند، دریافت کند. این منبع کافی است، اما باگذشت زمان، دندان شکننده‌تر از قبل خواهد شد؛ بنابراین روکش یا پرکردن دندان، از دندان محافظت می‌کند.
تا زمانی که فرایند قراردادن روکش یا پرکردن یا سایر روش‌های کامل نشده است، بیمار نباید با دندان موردنظر چیزی بجود یا گاز بگیرد. هنگامی که روکش یا پرکردن دندان تکمیل شد، فرد می‌تواند همچون قبل از دندان استفاده کند.
تعداد کانال‌های دندان‌ها
همه‌ی دندان‌ها مثل هم نیستند. دندان‌های ثنایای جلویی و دندان کانین (دندان نیش) معمولا دارای یک ریشه هستند که دارای ۱ کانال ریشه است. دندان‌های پرمولر (دندان‌های آسیاب کوچک) و دندان‌های مولر یا دندان‌های آسیای عقبی دارای ۲ یا ۳ ریشه هستند که هر یک دارای ۱ یا ۲ کانال ریشه است.
هر چه تعداد ریشه‌های یک دندان بیشتر باشد، درمان به میزان بیشتری طول می‌کشد و هزینه بالاتری دارد. به همین خاطر معمولا عصب کشی دندان نیش هزینه پایین‌تری نسبت به عصب کشی دندان‌های مولر دارد.
اگرچه احتمال داشتن دندان‌های مولر با چهار ریشه نادر است، اما این اتفاق ممکن است رخ دهد و پزشکان باید از این واقعیت آگاه باشند و برای رویارویی با آن آماده باشند. تنوع آناتومیک در تعداد ریشه‌ها و کانال‌های ریشه، ممکن است در هر دندانی رخ دهد. دندانپزشک قبل از انجام هردرمانی روی دندان‌های شما یک عکس از دندان‌ها می‌گیرد تا موقعیت دقیقت ریشه و کانال‌ها مشخص شود.
انواع روش‌های عصب کشی
روش‌های مختلفی برای درمان کانال ریشه وجود دادر که عبارت‌اند از:
۱- درمان غیر جراحی کانال ریشه
این درمان، یک نوع استاندارد درمان کانال ریشه برای برداشتن بافت عصبی است. اگر دندانتان دچار پوسیدگی اساسی شده باشد تا جایی که حتی پرکردن هم نتواند آن را درمان کند، به درمان غیرجراحی کانال ریشه نیاز دارید. همچنین زمانی که عفونت به عصب‌ها می‌رسد، ازبین‌بردن آن با روش‌های دیگر دشوار خواهد بود؛ بنابراین، متخصص اندودنتیست، این فرایند را به‌عنوان یک گزینه درمانی توصیه می‌کند.
۲- اپیکواکتومی
زمانی که عصب کشی با روش غیر جراحی ناموفق باشد، ممکن است اندودنتیست اپیکواکتومی را توصیه کند. این درمان زمانی مناسب‌است که عفونت و التهاب به استخوان آلوئولار رسیده‌است (این استخوان بخشی از فک است). ازآنجایی‌که در این شرایط درد شدیدی در سرتاسر صورتتان منتشر می‌شود، انجام این فرایند ضروری خواهد شد.
طی این درمان، اندودنتیست بی‌حسی موضعی را در ناحیه‌ای که دچار عفونت‌شده تزریق می‌کند. سپس نوک ریشه دندان را برمی‌دارد و از مواد پرکننده برای محافظت از کانال استفاده می‌کند. چند ماه پس از جراحی، ریشه دندان شما به‌طور خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. بااین‌حال، نیازی نیست که مدت خیلی طولانی منتظر بمانید. اپیکواکتومی یک فرایند است که در آن می‌توانید بلافاصله پس از جراحی به خانه بروید. همچنین می‌توانید پس از این درمان، فعالیت‌های روزمره‌تان را انجام دهید.
۳- پالپوتومی و پالپکتومی
پالپوتومی و پالپکتومی برای عصب کشی دندان شیری کودک مناسب هستند. متخصص اندودنتیست از این تکنیک‌ها به برای عصب کشی دندان کودک استفاده می‌کند. این درمان‌ها دندان‌های طبیعی کودک را نجات می‌دهند و از رشد سالم دندان‌ها پشتیبانی میکنند. در قسمت زیر به توضیح مفصل درباره هر دو درمان پرداخته‌ایم:
- در پالپوتومی، متخصص اندودنتیست پالپ دندان را از اتاق پالپ خارج می‌کند. علاوه بر این، برای رشد طبیعی ریشه دندان، به پالپ سالم دست نمی‌زند. این درمان برای بافت‌های عصبی داخلی آسیب‌دیده یا عفونی دندان‌های کودکان مناسب است.
- در پالپکتومی، اندودنتیست تمام پالپ را خارج می‌کند و از مواد پرکننده در کانال استفاده می‌کند. زمانی که اندودنتیست بر این باور است که درمان پالپوتومی نمی‌تواند مؤثر باشد از این درمان استفاده می‌کند. این درمان، پوسیدگی یا عفونت گسترده دندان‌های کودک را درمان می‌کند.
نحوه روکش دندان عصب کشی شده
از آنجایی که دندان عصب‌کشی‌شده شکننده‌تر از قبل است گاها لازم است که روکش شود. مراحل انجام روکش عبارت‌ند از:
- بی‌حس‌کردن دندان: ازآنجایی‌که ابزار عصب کشی خیلی به دندان نزدیک می‌شوند، بهتر است در این مرحله از بی‌حسی استفاده شود.
- تصویربرداری و انتخاب رنگ اولیه: لابراتواری که روکش دندانتان را درست می‌کند به یک مدل دقیق از ساختار منحنی دندان، جایی که دندان رشد می‌کند، قوس فک بالا و قوس فک پایین نیاز دارد. اگر یک روکش سرامیک انتخاب کرده‌اید، قبل از آماده‌سازی دندان، دندانپزشک به رنگ دقیق دندان نیاز دارد.
- آماده‌سازی دندان: برای این که روکش به‌خوبی روی دندان قرار بگیرد، قسمت باقیمانده زیر روکش باید کاهش پیدا کند تا روکش بتواند روی آن قرار بگیرد.
- تهیه تصویر نهایی: تصویربرداری رادیولوژی نهایی از دندان آماده شده، بخش مهمی از درمان قراردادن روکش دندان است. حتی کوچک‌ترین نقصی در تصویربرداری می‌تواند منجر به تهیه روکشی شود که اندازه نیست.
- قراردادن یک روکش موقت: این کار برای اهداف زیبایی و محافظت از دندان انجام می‌شود. بدون روکش موقت، دندان نسبت به دما و فشار، بیش‌ازحد واکنش نشان می‌دهد.
- برداشتن روکش موقت و قراردادن روکش دائمی:معمولا آماده‌سازی روکش دائمی چند روز طول می‌کشد. حتی اگر دندان از قبل آماده شده باشد، قبل از قرارگیری این روکش دندانپزشک باید دندان را به‌خوبی تمیز کند.
- بررسی نحوه قرارگیری دندان‌ها روی‌هم: پس از این که روکش روی دندان قرار گرفت دندانپزشک نحوه قرارگیری دندان روکش شده روی دندان‌های مقابل را بررسی می‌کند. این مرحله از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا بلند بودن روکش منجر به بروز حساسیت و درد می‌شود.