منطقه حفاظت شده بیجار نگینی پنهان در دل استان کردستان با وسعتی چشمگیر و طبیعتی بکر مقصدی ایده آل برای طبیعت گردان و علاقه مندان به حیات وحش است. این منطقه با داشتن تنوع زیستی غنی از پستانداران و پرندگان گرفته تا خزندگان و گیاهان گوناگون به یکی از مهم ترین مناطق حفاظت شده در ایران تبدیل شده است. اما چرا این منطقه تا این حد اهمیت دارد؟ چه چیزی باعث شده تا قوچ و میش ارمنی نماد این منطقه در آن به این خوبی تکثیر شوند؟ و چه رازهایی در دل این سرزمین نهفته است که هنوز کشف نشده اند؟ در این مقاله سفری مجازی به منطقه حفاظت شده بیجار خواهیم داشت و به بررسی ویژگی های منحصربه فرد آن می پردازیم. از اقلیم و منابع آب گرفته تا پوشش گیاهی و گونه های جانوری شاخص همه و همه را زیر ذره بین قرار می دهیم تا شما را با این بهشت گمشده بیشتر آشنا کنیم. هدف ما این است که با ارائه اطلاعات دقیق و جامع شما را برای بازدید از این منطقه شگفت انگیز ترغیب کنیم و در عین حال اهمیت حفاظت از آن را نیز یادآوری نماییم.
دربارهٔ این مکان
منطقه حفاظت شده بیجار واقع در ۱۵ کیلومتری شمال غرب شهر بیجار و جنوب شرقی تکاب در استان کردستان با مساحت تقریبی ۳۱۷۶۹ هکتار در سال ۱۳۸۵ به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شد. این منطقه با تنوع زیستی قابل توجه زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری است. توپوگرافی منطقه بیشتر تپه ماهور بوده و ارتفاع آن بین ۱۵۳۳ تا ۲۱۸۷ متر از سطح دریا متغیر است. این تنوع ارتفاعی باعث ایجاد اقلیم های متفاوت و در نتیجه تنوع زیستی بیشتر در منطقه شده است. هدف از حفاظت این منطقه حفظ و احیای گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر جلوگیری از تخریب زیستگاه ها و ارتقای سطح آگاهی عمومی در زمینه حفاظت از محیط زیست است. منطقه حفاظت شده بیجار نه تنها یک پناهگاه امن برای حیات وحش است بلکه یک آزمایشگاه طبیعی برای محققان و پژوهشگران نیز به شمار می رود. مطالعات متعددی در این منطقه انجام شده است که به شناخت بهتر اکوسیستم های طبیعی و راه های حفاظت از آن ها کمک می کند.
اقلیم
منطقه حفاظت شده بیجار دارای اقلیم نیمه خشک است. با توجه به ارتفاع زیاد منطقه نسبت به سایر نقاط استان کردستان اختلاف دمای بین سردترین و گرم ترین روز سال بسیار زیاد است و به حدود ۷۹ درجه سانتی گراد می رسد. این اختلاف دما نشان دهنده شرایط آب و هوایی سخت و متغیر منطقه است. حداقل دما در بهمن ماه به ۳۸ درجه سانتی گراد زیر صفر می رسد در حالی که حداکثر دما در تیر و مردادماه تا ۴۱ درجه سانتی گراد بالای صفر افزایش می یابد. متوسط بارندگی سالیانه در این منطقه حدود ۴۳۹ میلی متر است و دوره خشک سالی حدود ۴ ماه به طول می انجامد. تعداد روزهای یخبندان در سال نیز به طور متوسط ۱۶ روز است. این شرایط اقلیمی باعث شده تا پوشش گیاهی منطقه بیشتر از نوع مرتعی و مقاوم به خشکی باشد. دره های مهمی مانند کمتاران قزل اوزن سید شهاب حاج زاغه سی وال و قمچقا در این منطقه واقع شده اند که هر کدام دارای ویژگی های خاص خود هستند. رودخانه های قزل اوزن و قمچقا نیز نقش مهمی در تامین آب منطقه و حفظ تنوع زیستی آن ایفا می کنند.
منابع آب
منابع آب در منطقه حفاظت شده بیجار به دو دسته اصلی رودخانه ها و چشمه ها تقسیم می شوند. رودخانه قزل اوزن به عنوان یکی از پرآب ترین رودخانه های استان کردستان در امتداد مرز جنوبی منطقه جریان دارد. این رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال دیواندره سرچشمه می گیرد و نقش حیاتی در تامین آب منطقه ایفا می کند. رودخانه قمچقا نیز در مرز شمالی منطقه جاری است و از نظر اهمیت هم تراز با قزل اوزن محسوب می شود. این رودخانه از ارتفاعات زرنیخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده بیجار به رودخانه گورانی تغییر نام می دهد و در نهایت به قزل اوزن می پیوندد. علاوه بر این دو رودخانه چشمه های متعددی نیز در منطقه وجود دارند که در فصل های گرم سال به عنوان منابع اصلی تامین آب برای حیات وحش عمل می کنند. چشمه های حاج زاغه سی کله شیر سید شهاب قره بلاغ گچی بابا میه رژگه قاچاق تپه شرف خان کانی شفا کانی چایگ دره آسیابان جوکوب و بن مرسی از مهم ترین این چشمه ها هستند که هر کدام در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار دارند و نقش مهمی در حفظ اکوسیستم منطقه ایفا می کنند.
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیجار با توجه به شرایط اقلیمی و توپوگرافی خاص منطقه از تنوع قابل توجهی برخوردار است. تاکنون ۱۳۷ گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده است. تیپ غالب گیاهی منطقه مرتعی است و گونه های مختلف علفی و بوته ای در آن یافت می شوند. گیاه پرانگوس یا جاشیر یکی از گونه های گیاهی تازه شناسایی شده در این منطقه است که از نظر دارویی و صنعتی اهمیت زیادی دارد. علاوه بر گونه های مرتعی در برخی از نقاط منطقه پوشش های درختچه ای نیز مشاهده می شود. بادام آلوچه وحشی دافنه و سراسوس از جمله درختچه هایی هستند که به صورت پراکنده در منطقه یافت می شوند. این تنوع پوشش گیاهی باعث شده تا منطقه حفاظت شده بیجار زیستگاه مناسبی برای گونه های مختلف جانوری باشد. گیاهان موجود در منطقه علاوه بر تامین غذا برای حیوانات نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ منابع آب نیز ایفا می کنند. حفاظت از پوشش گیاهی منطقه یکی از اولویت های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست است.
مــــرتــــع
مراتع منطقه حفاظت شده بیجار بخش قابل توجهی از مساحت این منطقه را به خود اختصاص داده اند و نقش بسیار مهمی در تامین علوفه برای دام های اهلی و حیات وحش ایفا می کنند. این مراتع از نظر پوشش گیاهی به دو دسته اصلی مراتع متراکم و مراتع تنک تقسیم می شوند. مراتع متراکم دارای پوشش گیاهی انبوه و متنوعی هستند و از نظر ارزش غذایی بسیار غنی محسوب می شوند. این مراتع بیشتر در مناطق مرتفع و پرباران منطقه یافت می شوند. مراتع تنک دارای پوشش گیاهی کمتری هستند و بیشتر در مناطق کم باران و خشک منطقه واقع شده اند. با این حال این مراتع نیز نقش مهمی در تامین علوفه برای دام ها و حیات وحش ایفا می کنند. مدیریت صحیح مراتع منطقه حفاظت شده بیجار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. چرای بی رویه دام ها می تواند باعث تخریب مراتع و کاهش تنوع زیستی منطقه شود. به همین دلیل سازمان حفاظت محیط زیست برنامه هایی را برای مدیریت پایدار مراتع منطقه اجرا می کند. این برنامه ها شامل کنترل تعداد دام ها تعیین زمان مناسب برای چرا و آموزش به دامداران در زمینه روش های صحیح چرای دام است.
گونه های شاخص جانوری
منطقه حفاظت شده بیجار به دلیل تنوع زیستی بالا زیستگاه گونه های مختلف جانوری است. تاکنون ۳۰ گونه پستاندار ۱۴۰ گونه پرنده و ۲۰ گونه خزنده در این منطقه شناسایی شده اند. قوچ و میش ارمنی به عنوان نماد این منطقه از مهم ترین گونه های جانوری آن به شمار می روند. جمعیت قابل توجهی از این گونه در منطقه زیست می کند و نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی منطقه ایفا می کند. علاوه بر قوچ و میش ارمنی گونه های دیگری مانند شنگ گربه وحشی کفتار گرگ گراز و روباه نیز در منطقه یافت می شوند. این گونه ها هر کدام نقش خاصی در اکوسیستم منطقه ایفا می کنند و حضور آن ها نشان دهنده سلامت و پویایی این اکوسیستم است. در گذشته منطقه حفاظت شده بیجار زیستگاه آهو نیز بوده است اما متاسفانه نسل این گونه در منطقه منقرض شده است. در سال های اخیر تلاش هایی برای احیا و رهاسازی آهو در منطقه توسط اداره کل محیط زیست کردستان آغاز شده است. این تلاش ها با هدف بازگرداندن آهو به زیستگاه اصلی خود و افزایش تنوع زیستی منطقه انجام می شود.
روند صعودی تکثیر قوچ و میش ارمنی در منطقه حفاظت شده بیجار
جمعیت قوچ و میش ارمنی به عنوان یکی از گونه های شاخص جانوری منطقه حفاظت شده بیجار در سال های اخیر با روند صعودی تکثیر روبرو بوده است. این افزایش جمعیت نشان دهنده موفقیت برنامه های حفاظتی سازمان حفاظت محیط زیست و تلاش های شبانه روزی محیط بانان منطقه است. عوامل مختلفی در این افزایش جمعیت نقش داشته اند. بهبود شرایط زیستگاهی کاهش شکار غیرمجاز کنترل بیماری ها و افزایش آگاهی عمومی در زمینه حفاظت از حیات وحش از جمله این عوامل هستند. قوچ و میش ارمنی نقش بسیار مهمی در اکوسیستم منطقه ایفا می کند. این گونه با تغذیه از گیاهان مختلف به حفظ تعادل پوشش گیاهی منطقه کمک می کند. همچنین قوچ و میش ارمنی به عنوان طعمه برای گوشتخواران نقش مهمی در زنجیره غذایی منطقه ایفا می کند. حفاظت از قوچ و میش ارمنی نه تنها به حفظ تنوع زیستی منطقه کمک می کند بلکه باعث جذب گردشگران و رونق اقتصادی منطقه نیز می شود. منطقه حفاظت شده بیجار با داشتن جمعیت قابل توجهی از قوچ و میش ارمنی می تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگری حیات وحش در ایران تبدیل شود.
پرنده چکچک ایرانی برای نخستین بار در منطقه حفاظت شده بیجار مشاهده شد
مشاهده پرنده چکچک ایرانی برای نخستین بار در منطقه حفاظت شده بیجار خبر خوشحال کننده ای برای دوستداران محیط زیست و پرنده نگران بود. این پرنده که از گونه های بومی ایران محسوب می شود پیش از این در این منطقه دیده نشده بود. مشاهده چکچک ایرانی در منطقه حفاظت شده بیجار نشان دهنده تنوع زیستی بالای این منطقه و اهمیت آن به عنوان یک زیستگاه امن برای پرندگان است. این پرنده با تغذیه از حشرات مختلف نقش مهمی در کنترل جمعیت آفات و حفظ سلامت اکوسیستم منطقه ایفا می کند. حضور چکچک ایرانی در منطقه حفاظت شده بیجار می تواند به جذب پرنده نگران و رونق گردشگری در منطقه کمک کند. منطقه حفاظت شده بیجار با داشتن تنوع زیستی بالا و مناظر طبیعی زیبا می تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگری پرنده نگری در ایران تبدیل شود. سازمان حفاظت محیط زیست برنامه هایی را برای حفاظت از پرندگان و زیستگاه های آن ها در منطقه حفاظت شده بیجار اجرا می کند. این برنامه ها شامل کنترل شکار غیرمجاز حفظ پوشش گیاهی منطقه و ایجاد شرایط مناسب برای زادآوری پرندگان است.
تصاویر منطقه حفاظت شده بیجار
تصاویر منطقه حفاظت شده بیجار گویای زیبایی ها و شگفتی های این منطقه است. این تصاویر مناظر طبیعی بکر و دست نخورده پوشش گیاهی متنوع گونه های جانوری شاخص و چشم اندازهای خیره کننده را به نمایش می گذارند. با تماشای این تصاویر می توان به عظمت و شکوه طبیعت پی برد و به اهمیت حفاظت از آن واقف شد. تصاویر منطقه حفاظت شده بیجار می تواند به جذب گردشگران و رونق اقتصادی منطقه کمک کند. این تصاویر با معرفی زیبایی های منطقه می توانند افراد را برای بازدید از آن ترغیب کنند. سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می کند تا با انتشار تصاویر و فیلم های باکیفیت از منطقه حفاظت شده بیجار آگاهی عمومی را در زمینه حفاظت از محیط زیست افزایش دهد. این تصاویر می توانند به عنوان ابزاری برای آموزش و اطلاع رسانی در زمینه محیط زیست مورد استفاده قرار گیرند. بازدید از منطقه حفاظت شده بیجار فرصتی استثنایی برای تجربه زیبایی های طبیعت و آشنایی با تنوع زیستی ایران است. این منطقه با داشتن جاذبه های فراوان می تواند خاطرات فراموش نشدنی را برای بازدیدکنندگان رقم بزند.
منطقه حفاظت شده بيجار فرصتي بي نظير براي ايام تعطيلات
منطقه حفاظت شده بیجار با داشتن جاذبه های طبیعی فراوان فرصتی بی نظیر برای گذراندن تعطیلات و استراحت در دل طبیعت است. این منطقه با مناظر زیبا آب و هوای مطبوع تنوع زیستی بالا و آرامش بی نظیر می تواند مقصدی ایده آل برای فرار از شلوغی و استرس زندگی شهری باشد. در منطقه حفاظت شده بیجار می توان به پیاده روی در طبیعت تماشای حیات وحش عکاسی از مناظر زیبا لذت بردن از آرامش و سکوت و تجدید قوا پرداخت. این منطقه با داشتن پتانسیل های فراوان می تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگری طبیعی در ایران تبدیل شود. سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می کند تا با توسعه زیرساخت های گردشگری و ارائه خدمات مناسب شرایط را برای بازدیدکنندگان تسهیل کند. با این حال حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن از اولویت های اصلی سازمان است. بازدیدکنندگان باید با رعایت قوانین و مقررات به حفظ و نگهداری از این منطقه زیبا کمک کنند. منطقه حفاظت شده بیجار میراثی ارزشمند برای نسل های آینده است و باید با تلاش و همدلی آن را حفظ کنیم.
منطقه حفاظت شده بیجار در کدام استان قرار دارد؟
این منطقه حفاظت شده در استان کردستان در نزدیکی شهرهای بیجار و تکاب واقع شده است.
مساحت منطقه حفاظت شده بیجار چقدر است؟
منطقه حفاظت شده بیجار حدود ۳۱۷۶۹ هکتار وسعت دارد و زیستگاه مهمی برای گونه های مختلف گیاهی و جانوری است.
چگونه به منطقه حفاظت شده بیجار برویم؟
برای دسترسی به این منطقه ابتدا باید به شهرهای بیجار یا تکاب سفر کنید و سپس از طریق جاده های فرعی به منطقه حفاظت شده برسید.
چه گونه های جانوری شاخصی در منطقه حفاظت شده زندگی می کنند؟
قوچ و میش ارمنی گربه وحشی کفتار گرگ گراز و روباه از جمله گونه های جانوری شاخص این منطقه هستند.
بهترین زمان برای بازدید از منطقه حفاظت شده بیجار چه فصلی است؟
بهترین زمان برای بازدید از این منطقه فصل بهار و اوایل تابستان است که هوا معتدل و طبیعت سرسبز و زیبا است.