خانه موزه مدرس در قلب تهران، در محله تاریخی عودلاجان، بنایی برجای مانده از دوران قاجار است که با معماری قاجاری اصیل و دلنشین خود، داستان زندگی و مبارزات آیت الله سید حسن مدرس، یکی از برجسته ترین شخصیت های تاریخ معاصر ایران را روایت می کند. این عمارت، امروز به عنوان یک موزه، جاذبه ای گردشگری مهم برای بازدیدکنندگان و پژوهشگران به شمار می رود.
قدم زدن در کوچه پس کوچه های قدیمی تهران، به ویژه در محله پر رمز و راز عودلاجان، تجربه ای دلنشین از سفر به دل تاریخ را برای هر علاقه مندی به ارمغان می آورد. در میان این بافت کهن، خانه موزه مدرس، نه تنها به دلیل ارزش های هنری و معماری خود، بلکه به واسطه نقش پررنگی که در رویدادهای سیاسی و اجتماعی دوران قاجار و پهلوی اول ایفا کرده است، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این عمارت، که روزگاری محل زندگی و فعالیت های سیاسی آیت الله سید حسن مدرس بود، امروزه با بازگشایی درب های خود به روی عموم، دریچه ای به سوی گذشته ای پر افتخار و پر فراز و نشیب گشوده است.
شهید مدرس که بود؟
آیت الله سید حسن مدرس، متولد سال ۱۲۴۹ هجری شمسی در روستای سرابه کچو از توابع شهرستان اردستان، یکی از سیاست مداران، روحانیون برجسته و مجتهدان نام آور ایرانی بود که در تاریخ معاصر کشورمان نقشی بی بدیل ایفا کرد. ایشان تحصیلات دینی خود را در حوزه های علمیه اصفهان نزد بزرگانی چون آشیخ مرتضی ریزی و حکیم میرزا جهانگیرخان قشقایی آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به سامرا و نجف مهاجرت نمود تا به درجه رفیع اجتهاد دست یابد. پس از بازگشت به اصفهان، به تدریس فقه و اصول مشغول شد و فعالیت های سیاسی خود را از انجمن مقدس اسلامی اصفهان آغاز کرد که در دوره مشروطه اول، اصلی ترین نهاد سیاسی این شهر محسوب می شد.
مدرس پس از واقعه به توپ بستن مجلس شورای ملی در تیر ماه ۱۲۸۷ و آغاز دوره استبداد صغیر، در سال ۱۲۸۹ به مجلس شورای ملی معرفی و به عنوان نماینده مردم تهران انتخاب شد. ایشان در دوره های سوم و چهارم مجلس نیز به نمایندگی مردم تهران برگزیده شد و حتی در دوره چهارم به عنوان نایب رئیس مجلس فعالیت کرد. با شروع جنگ جهانی اول و انحلال مجلس، فعالیت های سیاسی او وارد مرحله جدیدی شد. پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، شهید مدرس به دستور رضاخان به قزوین تبعید شد، اما پس از ۲۳ ماه با عزل سیدضیاء آزاد گردید. در سال ۱۳۰۵ مورد سوء قصد قرار گرفت که جان سالم به در برد، اما در دی ماه همان سال، به دلیل حمایت از قیام نورالله نجفی اصفهانی، رضاخان دستور دستگیری و تبعید او را به خواف و سپس کاشمر صادر کرد. سرانجام، آیت الله مدرس در آذر ماه ۱۳۱۶ هجری شمسی به طرز مشکوکی به شهادت رسید. روایت های تاریخی حاکی از آن است که رضاخان با دستور مستقیم به ریاست شهربانی خراسان، فرمان قتل ایشان را صادر کرده است. مدرس با شجاعت و صداقت بی نظیر خود در برابر دیکتاتوری و استبداد رضاخان، به نمادی از مقاومت و آزادگی در تاریخ ایران تبدیل شد.
تاریخچه خانه موزه مدرس
خانه موزه مدرس، عمارت باشکوهی با قدمتی دیرینه، شاهد بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران است. این خانه که در محله تاریخی عودلاجان تهران واقع شده است، احتمالا بخشی از مجموعه خانه های احمد مشیرالسلطنه، وزیر دوره قاجار، بوده است. آیت الله سید حسن مدرس این خانه را در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۵ هجری شمسی، با استفاده از حقوق نمایندگی خود در مجلس و مبلغی که قرض گرفته بود، خریداری کرد و به مدت حدود ۲۵ سال به همراه خانواده اش در آن سکونت داشت. این عمارت در طول این سال ها، نه تنها محل زندگی ایشان، بلکه پایگاه مهمی برای فعالیت های سیاسی و مذهبی این شخصیت برجسته بود.
پس از شهادت آیت الله مدرس در سال ۱۳۱۶، خانه ایشان برای مدت طولانی متروک و رو به ویرانی گذاشت. این وضعیت تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت تا اینکه با همت و حمایت های مالی حاج علی اکبر انصاری دانسفهانی، یکی از خیرین نام آور از استان قزوین، فرآیند تجهیز و احیای این خانه آغاز شد. با حمایت های بی دریغ ایشان، این بنای تاریخی از حالت متروکه خارج شده و به یک موزه خصوصی تبدیل گردید. سرانجام، در سال ۱۳۹۵، خانه موزه مدرس به طور رسمی افتتاح و برای بازدید عموم بازگشایی شد.
امروزه، این موزه فضاهایی را برای نمایش فضای واقعی زندگی آیت الله مدرس و بخش هایی را برای آشنایی بازدیدکنندگان با معماری قاجاری این عمارت در خود جای داده است. علاوه بر این، خانه موزه مدرس میزبان برنامه ها و رویدادهای فرهنگی مختلفی است و دارای یک شربت خانه دلنشین است که مکانی آرام برای استراحت و گذراندن اوقاتی خوش را برای بازدیدکنندگان فراهم می کند. این موزه، نه تنها به حفظ یاد و خاطره آیت الله مدرس کمک می کند، بلکه به عنوان یک گالری و فضای آموزشی، میراث دار هنر و تاریخ این سرزمین است.
معماری و ویژگی های موزه خانه مدرس
خانه موزه شهید مدرس، نمونه ای برجسته از معماری قاجاری و اوایل پهلوی است که با الهام از اصول خانه سازی سنتی ایرانی، ترکیبی از زیبایی شناسی و عملکرد را به نمایش می گذارد. این عمارت، در قالب یک خانه سنتی با حیاط مرکزی طراحی شده و دارای دو حیاط است؛ یکی به عنوان حیاط اصلی و دیگری به عنوان حیاط کوچک تر یا اندرونی که فضایی خصوصی تر را ارائه می دهد. این رویکرد در طراحی، نشان دهنده توجه معماران آن دوره به تفکیک فضاهای عمومی و خصوصی است.
یکی از شاخص ترین ویژگی های این بنا، استفاده هنرمندانه از پنجره های عمودی و مشبک معروف به پنجره های ارسی است. این پنجره ها نه تنها نور طبیعی را به داخل فضاها هدایت می کنند، بلکه با طرح های هندسی و رنگارنگ خود، جلوه ای بصری بی نظیر به عمارت می بخشند. در طراحی کاشی کاری های خشتی هفت رنگ ساختمان، از رنگ های قرمز و ارغوانی به وفور استفاده شده و طرح و نقش «گل لندنی» نیز زینت بخش این کاشی هاست که نشان دهنده ظرافت و دقت در جزئیات تزیینات است.
عمارت دارای ایوان هایی در مقابل تالارهاست که از شاخصه های اصلی معماری آن، ستون های به نام «تیرحمال» است. این ایوان ها فضایی نیمه باز را فراهم می کنند که برای تهویه و استراحت در فصول مختلف سال بسیار مناسب هستند. بنا از نظر ساختاری، مرکزی بوده و به صورت مرتفع ساخته شده است تا عظمت و قدرت آن را به نمایش بگذارد. در ساخت و تزیینات این خانه، از مصالح سنتی و طبیعی مانند آجر، چوب، گچ، سنگ و کاشی کاری هفت رنگ استفاده شده است که نه تنها از نظر زیبایی شناختی ارزشمند هستند، بلکه با شرایط اقلیمی تهران نیز سازگاری کامل داشته اند.
وجود بخش های اندرونی و بیرونی در این عمارت، با توجه به اینکه مکانی مهم برای انجام فعالیت های سیاسی شهید مدرس بوده است، یک امر طبیعی است. فضای اندرونی عمدتاً برای سکونت ساکنین و بخش بیرونی بیشتر به عنوان محل کار و پذیرایی از مهمانان و مراجعان استفاده می شده است. سقف های خانه عمدتاً مسطح طراحی شده اند و بسیاری از قسمت ها با گچ بری های دقیق، آجرکاری، گره چینی و نقاشی های دیواری زیبا تزیین شده اند که به زیبایی هر چه بیشتر این بنا افزوده اند. این خانه با سه ورودی، دسترسی به بخش های مختلف را ممکن می سازد و فضاهای داخلی آن شامل اتاق های زندگی، اتاق مطالعه و اتاق های ملاقات است.
معماری خانه شهید مدرس، با حفظ اصول سنتی ایرانی، ترکیبی بی نظیر از زیبایی، عملکرد و سازگاری با نیازهای ساکنان خود در دوران قاجار را به نمایش می گذارد.
این عمارت، به دلیل اهمیت تاریخی و شخصیت آیت الله مدرس، به دقت حفظ و مرمت شده تا بازدیدکنندگان بتوانند در فضایی اصیل، با تاریخ و مبارزات ایشان آشنا شوند و از هنر معماری آن دوره لذت ببرند.
بخش های مختلف موزه خانه مدرس
موزه خانه مدرس، با هدف نمایش زندگی و فعالیت های آیت الله سید حسن مدرس، به چندین بخش مجزا تقسیم شده است که هر یک جنبه ای از این شخصیت بزرگ و دوران زندگی او را به بازدیدکنندگان معرفی می کند. این بخش ها به گونه ای طراحی شده اند که تجربه ای جامع و عمیق از حضور در این خانه تاریخی را فراهم آورند.
یکی از مهم ترین قسمت ها، اتاق های زندگی و مطالعه آیت الله مدرس است. در این اتاق ها، وسایل شخصی ایشان از جمله تخت خواب، میز تحریر و کتاب ها به نمایش گذاشته شده اند تا تصویری واقعی از محیط زندگی و کار این عالم و سیاستمدار فراهم آید. این بخش به بازدیدکنندگان اجازه می دهد تا با فضای خصوصی و روزمره مدرس آشنا شوند و حس و حال آن دوران را درک کنند.
بخش دیگر، گالری اسناد است که مجموعه ای از اسناد و مدارک تاریخی، نامه ها، تصاویر و اسناد رسمی مرتبط با فعالیت های سیاسی و اجتماعی آیت الله مدرس را در خود جای داده است. این اسناد، نمایانگر شخصیت مقاوم و شجاع مدرس در برابر ظلم و فساد دوران پهلوی هستند و اطلاعات ارزشمندی را درباره مبارزات ایشان ارائه می دهند. این گالری، منبعی غنی برای پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به شمار می رود.
کتابخانه موزه نیز بخش مهمی است که مجموعه ای از کتاب ها و منابع تاریخی مربوط به تاریخ معاصر ایران و فعالیت های آیت الله مدرس را در بر می گیرد. این بخش، محلی مناسب برای پژوهش و مطالعه برای علاقه مندان به تاریخ و علوم اجتماعی است. علاوه بر این، در گوشه و کنار موزه، تندیس ها و مجسمه هایی از آیت الله مدرس و دیگر شخصیت های تاریخی مرتبط با زندگی وی به نمایش گذاشته شده اند که به جذابیت بصری موزه می افزایند.
در نهایت، وجود یک شربت خانه در فضای موزه، به بازدیدکنندگان این امکان را می دهد تا پس از گشت و گذار در بخش های مختلف، لحظاتی را به استراحت و آرامش بپردازند. این شربت خانه، با فضایی دلنشین، تجربه بازدید را تکمیل می کند و به عنوان یک فضای خدماتی، رفاه بازدیدکنندگان را تامین می نماید. همچنین، این خانه گاهی میزبان برنامه ها و رویدادهای فرهنگی و آموزشی متنوعی است که به غنای محتوایی موزه می افزاید.
مسیر دسترسی به خانه موزه مدرس
خانه موزه مدرس در قلب بافت تاریخی تهران، در محله عودلاجان واقع شده است و دسترسی به آن از طریق وسایل حمل و نقل عمومی به سادگی امکان پذیر است. آدرس دقیق این عمارت تاریخی عبارت است از: خیابان امیرکبیر شرقی، کوچه علیرضا جاویدی (میرزا محمود وزیر)، بن بست مدرس، پلاک ۵.
بهترین و راحت ترین وسیله برای دسترسی به خانه موزه مدرس، استفاده از مترو تهران است. برای این منظور، می توانید از خط ۲ مترو استفاده کنید و در ایستگاه بهارستان از قطار پیاده شوید. پس از خروج از ایستگاه، به سمت چهارراه سرچشمه حرکت کرده و با حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی دلنشین در میان کوچه های قدیمی، به این خانه تاریخی خواهید رسید.
همچنین، امکان پیاده شدن در ایستگاه های ۱۵ خرداد و امام خمینی (ره) نیز وجود دارد. از این ایستگاه ها، می توانید با عبور از میان بازار بزرگ تهران، که خود یک جاذبه گردشگری مهم محسوب می شود، خود را به این عمارت زیبا برسانید. این مسیر، علاوه بر دسترسی به موزه، فرصتی برای آشنایی با بافت سنتی و پر جنب و جوش بازار تهران را نیز فراهم می کند. علاوه بر مترو، اتوبوس ها و تاکسی ها نیز از نقاط مختلف شهر دسترسی آسانی به این موزه دارند، که انتخاب را برای بازدیدکنندگان با توجه به مبدأ و مقصدشان، متنوع می سازد.
ساعت بازدید از خانه موزه مدرس و قیمت بلیط
خانه موزه مدرس، به عنوان یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری تهران، برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی ساعات مشخصی را برای بازدید در نظر گرفته است. شما می توانید از روز یکشنبه تا جمعه، از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ عصر (۶ بعدازظهر) از این عمارت تاریخی و موزه ارزشمند بازدید نمایید. این ساعات، فرصت کافی را برای گشت و گذار در بخش های مختلف موزه و آشنایی با معماری قاجاری و تاریخ معاصر ایران فراهم می آورد.
لازم به ذکر است که موزه خانه مدرس در روزهای شنبه و همچنین در ایام تعطیلات مذهبی رسمی کشور، تعطیل می باشد. بنابراین، توصیه می شود قبل از برنامه ریزی برای بازدید، تقویم تعطیلات را بررسی نمایید تا از باز بودن موزه اطمینان حاصل کنید. در خصوص قیمت بلیط، اطلاعات دقیقی در منابع موجود نیست؛ با این حال، بسیاری از موزه های تاریخی اینچنینی در تهران، ورودی اندکی دارند یا بازدید از آن ها رایگان است.
برای کسب اطلاعات دقیق تر و به روزتر درباره قیمت بلیط یا هرگونه تغییر در ساعات بازدید، بهتر است قبل از مراجعه، با روابط عمومی موزه تماس حاصل فرمایید.
این امر به بازدیدکنندگان کمک می کند تا با برنامه ریزی دقیق تر، از تجربه بازدید خود نهایت استفاده را ببرند و از این جاذبه گردشگری ارزشمند بهره مند شوند.
نکات مهم در زمان بازدید از موزه خانه مدرس
بازدید از موزه خانه مدرس، تجربه ای فراتر از صرفاً دیدن یک بنای تاریخی است؛ این یک سفر به دل تاریخ معاصر ایران و آشنایی با زندگی پرفراز و نشیب یکی از بزرگترین شخصیت های سیاسی و مذهبی کشور است. برای بهره مندی حداکثری از این تجربه، توجه به چند نکته مهم می تواند مفید باشد.
این موزه به ویژه برای علاقه مندان به تاریخ سیاسی ایران، زندگی مبارزان و روحانیون برجسته، و نیز دانشجویان رشته های تاریخ و علوم اجتماعی، یک مقصد بسیار توصیه شده است. محتوای غنی موزه، از جمله اسناد و مدارک تاریخی، فرصت بی نظیری را برای پژوهش و مطالعه فراهم می آورد. بسیاری از محققان و دانشجویان به طور منظم از این موزه بازدید می کنند تا درک عمیق تری از دوران قاجار و پهلوی اول و نقش آیت الله مدرس در آن دوران به دست آورند.
در هنگام بازدید، به جزئیات معماری قاجاری عمارت، از جمله پنجره های ارسی، کاشی کاری هفت رنگ و بخش های اندرونی و بیرونی توجه ویژه ای داشته باشید. این جزئیات، هنر و مهارت معماران آن دوره را به خوبی نشان می دهند و داستان زندگی در آن زمان را روایت می کنند.
همچنین، توصیه می شود زمان کافی برای بازدید از تمامی بخش ها، از جمله گالری اسناد و کتابخانه، اختصاص دهید تا بتوانید به طور کامل با زندگی و مبارزات آیت الله مدرس آشنا شوید. حضور در شربت خانه موزه نیز فرصتی برای استراحت و تأمل در فضای آرام و دلنشین این مجموعه است. با توجه به موقعیت مکانی موزه در محله عودلاجان، می توانید بازدید از آن را با گشت و گذار در دیگر جاذبه های گردشگری تاریخی و فرهنگی اطراف نیز ترکیب کنید و یک روز کامل را به تهران گردی اختصاص دهید.
جاذبه های دیدنی اطراف خانه موزه مدرس
محله عودلاجان، جایی که خانه موزه مدرس در آن قرار گرفته است، یکی از قدیمی ترین و پرجاذبه ترین مناطق تهران است که مملو از بناهای تاریخی و فرهنگی است. بازدید از خانه موزه مدرس می تواند فرصتی عالی برای کشف دیگر جاذبه های گردشگری اطراف باشد که هر یک به نوعی هویت تاریخی و فرهنگی پایتخت را بازگو می کنند.
کلیسا تادئوس و بارتوقیمیئوس مقدس یادگار حضور ارامنه
یکی از دیدنی های جذاب و خاص در قلب تهران، کلیسای تادئوس و بارتوقیمیئوس مقدس است که یادگار حضور دیرینه ارامنه در این شهر محسوب می شود. این کلیسا که مربوط به دوران زندیه است، در سال ۱۱۴۷ هجری شمسی تاسیس شده و در سال ۱۳۷۸ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است. علاوه بر معماری بسیار زیبا و چشم نواز این کلیسا، آرامگاه شخصیت های مهمی نیز در آن قرار دارد. از جمله این افراد می توان به وزیر مختار انگلستان، کشیش و معلم الهیات انگلیسی، مترجم تورات و انجیل، چارلز اسکات (فرزند نویسنده و شاعر معروف والتر اسکات) و پزشک مخصوص فتحعلی شاه اشاره کرد. این کلیسا نه تنها یک مکان مذهبی، بلکه یک گنجینه تاریخی و فرهنگی است که داستان های بسیاری را در دل خود جای داده است.
کاخ گلستان بنای پرشکوه تهران
کاخ گلستان، تنها جاذبه گردشگری تهران است که به ثبت یونسکو رسیده و از این رو از اهمیت جهانی برخوردار است. پایه های این کاخ باشکوه در دوره تیموریان گذاشته شده است و پس از آن در دوره قاجار، بناهای دیدنی و مهمی به آن افزوده شد که شکوه و عظمت آن را دوچندان کرد. در نهایت، در دوره پهلوی نیز تغییراتی در کاخ اعمال شد. امروزه، کاخ گلستان یکی از زیباترین و مهم ترین دیدنی ها در تهران است که با تالارها، موزه ها، حیاط ها و باغ های خود، نمونه ای بی نظیر از معماری قاجاری و هنر ایرانی را به نمایش می گذارد. بازدید از این کاخ، سفری به دوران سلطنت قاجار و پهلوی است و فرصتی برای آشنایی با سبک زندگی و هنر آن دوران را فراهم می آورد.
کنیسه عزرا یعقوب محل مقدس یهودیان
محله عودلاجان، علاوه بر بناهای اسلامی و مسیحی، دیدنی های بسیاری دارد که با حضور یهودیان در تهران مرتبط هستند. یکی از مهم ترین این دیدنی ها، کنیسه عزرا یعقوب است. این کنیسه که یکی از مهم ترین و بزرگ ترین کنیسه های تهران محسوب می شود، محلی مقدس برای یهودیان پایتخت است و رویدادها و مراسم های مهمی هنوز در آن برگزار می شود. بازدیدکنندگان می توانند با سر زدن به این کنیسه، با بخشی از تاریخ و فرهنگ جامعه یهودیان ایران آشنا شوند و از معماری و فضای معنوی آن بهره مند گردند. این کنیسه، نمادی از همزیستی مسالمت آمیز ادیان مختلف در شهر تهران است و غنای فرهنگی این محله تاریخی را به خوبی نشان می دهد.
سوالات متداول
خانه موزه مدرس کجاست؟
خانه موزه مدرس در محله تاریخی عودلاجان تهران، واقع در خیابان امیرکبیر شرقی، کوچه علیرضا جاویدی (میرزا محمود وزیر)، بن بست مدرس، پلاک ۵ قرار دارد. این موقعیت، دسترسی به جاذبه های گردشگری دیگر منطقه را آسان می کند.
ایستگاه مترو نزدیک به خانه مدرس کجاست؟
نزدیک ترین ایستگاه مترو به خانه موزه مدرس، ایستگاه بهارستان در خط ۲ مترو است. از این ایستگاه، با حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی به سمت چهارراه سرچشمه، به موزه خواهید رسید. ایستگاه های ۱۵ خرداد و امام خمینی نیز از دیگر گزینه ها هستند.
قیمت بلیط موزه خانه مدرس چقدر است؟
اطلاعات دقیقی درباره قیمت بلیط موزه خانه مدرس در دسترس نیست. با این حال، بسیاری از موزه های تاریخی اینچنینی در تهران ورودی اندکی دارند یا بازدید از آن ها رایگان است. برای اطلاعات دقیق تر، بهتر است قبل از بازدید با موزه تماس بگیرید.
آیا موزه خانه مدرس در روزهای تعطیل باز است؟
خیر، موزه خانه مدرس در روزهای شنبه و همچنین در ایام تعطیلات مذهبی رسمی کشور تعطیل است. ساعات بازدید از یکشنبه تا جمعه، از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ عصر می باشد.
چه بخش هایی در موزه خانه مدرس قابل بازدید است؟
در موزه خانه مدرس می توانید از بخش های مختلفی شامل اتاق های زندگی و مطالعه آیت الله سید حسن مدرس، گالری اسناد تاریخی، کتابخانه و تندیس ها و مجسمه هایی مرتبط با ایشان بازدید کنید. همچنین یک شربت خانه برای استراحت بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده است.